پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ نبود نص الهی در ادیان دیگر و تعارض آموزه‌های کتب مقدس با رهاوردهای علمی و حاجات عصری، اندیشمندان و متألهان غرب را بر آن داشت که به عصری کردن دین، روی آورند؛ زیرا نه چشم پوشی از دستاوردهای نوین علمی و نیازهای عصری امکان پذیر می‌نمود و نه با تعارض می‌توان زیست و نه متون مقدس از چنان اعتبار و وثاقت و درون‌مایه‌ای برخوردار بود که بر علم پیشی گیرد. از این رو یا باید با دین معارض عقل و علم، خداحافظی کرد و یا برای جمع بین دینداری و زیستن در زمان حال، دین را به رنگ زمانه درآورد و این گزینه مقبول اندیشمندان غربی شد.
منظور از عصری کردن دین، جایگزین ساختن دین یا کتاب‌های آسمانی جدید و تغییر پیاپی آنها، همگام با تحولات عصری نیست؛ بلکه تغییر فهم و ارائه قرائت‌های گوناگون از دین به تناسب تحولات فکری، فرهنگی و تاریخی است.
به عبارت دیگر، اگر کتاب مقدس سخن خدا نباشد و نویسندگان آن برداشت خود از پیام الهی را نگاشته باشند، برداشتی که تابع فرهنگ زمان و علوم و دانسته‌های آن زمان بوده و عاری از خطا و اشتباه نمی‌باشد ـ هیچ دلیل منطقی بر تعبّد در برابر نص نخواهد ماند و هر کس می‌تواند دین را مطابق پسند و فرهنگ حاکم بر زمان خود ـ بدون داوری و سنجش کتاب مقدس ـ فهم و تفسیر کند؛ زیرا آنچه در کتاب مقدس است، کلام مستقیم الهی نیست؛ بلکه فهمی از آن است، بدون آنکه نویسنده آن و فهم او از پیام خدا، برتر از فهم انسان امروزی باشد.
کتاب دینی زرتشتیان، اوستا نام دارد که شامل بر پنج بخش است. این بخش‌ها یسنا، یشتها، ویسپرد، خرده اوستا و وندیداد است. [1] کتاب وندیداد مجموع قوانین طهارتی و گناهان و جرائم و تاوان آنها است که به صورت سؤال و جواب تدوین شده و دارای ۲۲ فرگرد (=فصل) است. به منظور سندیت بخشیدن به مطالبی که الزاماً عقاید شخص زرتشت نیست، سؤالات از زبان وی خطاب به اهوره مزدا مطرح شده و اهوره مزدا به آنها پاسخ گفته است. [2] به هر حال این کتاب حاوی مطالبی است که امروزه موبدان و جامعه زرتشتی این کتاب را از خود نمی‌دانند، هرچند نباید فراموش کرد که متن وندیداد و احکام آن تا نیمه قرن 13 هجری شمسی توسط زرتشتیان مورد استفاده قرار می‌گرفته است [3] و امروزه به دلیل برخی از احکامی که در آن قرار دارد، طرد شده و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
یکی از نمونه‌های عصری سازی در آیین زرتشت را می‌توان در این سؤال و جواب از موبد نیکنام دید: آیا دین زرتشتی احکام دارد؟ خوب و بد را چگونه تعیین می‌کند؟ آیا در موارد جزئی زندگی نظر می‌دهد؟ لطفاً کامل پاسخ دهید. پاسخ موبد کورش نیکنام: خیر، در دین زرتشتی احکام وجود ندارد، این واژه جمع حکم است که از سوی حاکم صادر می‌شود. پارسی این واژه دستور است پس باید در دین زرتشتی کسی باشد که دستور بدهد تا چه باید کرد و چه نباید انجام داد. چنین کسی نباید وجود داشته باشد. زیرا زرتشت در هات 30 از سرودهای خود سفارش می‌کند: بهترین گفته‌ها را به گوش بشنوید، با اندیشه‌ای ژرف به آن بنگرید، سپس هر مرد و زن ازشما راه خویش را با اختیار برگزیند... بنابراین فرد در شنیدن و پذیرفتن گفته‌ها آزاد است. طبیعی است که دانش بشری در هر زمان به نتایج بهتری رسیده و خواهد رسید که انسان خردمند بایستی به هریک از پیشنهادهای علمی، اجتماعی، حقوقی، بهداشتی، بهزیستی، درمانی، اقتصادی و... توجه داشته باشد تا آسیبی بر زندگی او وارد نشود. بنابراین این دین در موارد جزئی مانند: خوردن، چگونه شستن، کجا رفتن، چرا نرفتن، نوع نشستن، شیوه آرایش کردن، فرم لباس پوشیدن و غیره اشاره‌ای ندارد و آنچه خرد جمعی در هر زمان و در هر مکان پیشنهاد می‌دهد به ژرفی توجه می‌کند و با آزادی، بهترین شیوه را بر پایه دانش و خرد برای زندگی خویش برمی‌گزیند. [4]
در این متن موبد نیکنام، به‌طور کلی بحث احکام در آیین زرتشت را رد می‌کند و حتی معیار را دانش بشری بیان می‌کند، که باید از او پرسید اگر معیار دانش بشری در هر زمان باشد، پس جایگاه زرتشت و آیین او کجاست؟ زمانی که معیار دانش بشری باشد، آیا نیازی به وجود آیین جدید وجود داشته است؟

پی‌نوشت:
[1]. احمد تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، سال انتشار 1389، چاپ ششم، صفحه 42.
[2]. همان. صفحه 61
[3]. مری به ویس، زرتشتیان باورها و آداب دینی آنها، ترجمه عسکر بهرامی، سال انتشار 1385، صفحه 249
[4]. سایت موبد کوروش نیکنام