مکاتب اهل سنت
در موضوع فدک بین صحابه اختلاف است. از سویی ابوبکر مدعی است که پیامبر (ص) فرموده پیامبران ارث نمیگذارند و از سویی دو تن از صحابی جلیل القدر پیامبر مثل عباس و علی (ع) ابوبکر را در این ادعا دروغگو، گناهکار و خیانتکار میدانند.
توسّل یکی از آموزههای دینی و اعتقادی شیعیان، همچنین اکثریت مسلمانان جهان اسلام است، که به معنای واسطه قرار دادن کسی یا چیزی نزد خداوند، برای تقرب به او و برآورده شدن حاجت است. توسل با شفاعت معنا و پیوند نزدیکی دارد. به اعتقاد شیعیان، اهمیت توسل برخاسته از قرآن و روایات بسیاری است.
تقیه یعنی ابراز عقیده یا انجام دادن کاری بر خلاف نظر قلبی شخص که با دلایلی خاص که صورت میگیرد. در دین اسلام ادله قرآنی، روایی و عقلی بر جواز تقیه دلالت دارند. بحث تقیه در سدهی نخستین دین اسلام یکی از مباحث متداول کلامی و فقهی بوده است. همچنین بعد از آن هم مثلاً در ماجرای محنت در عصر مأمون، بنا به نقل مورخان اسلامی به سبب تهدید و ارعاب خلیفه انجام میشد.
اهل سنت افراطی بر این باورند که توسل و ... بدعت و شرک است و شیعیان را به خاطر اینگونه اعمال مشرک و بدعتگذار در دین میدانند.اما شیعیان معنایی غیر از برداشت اهل سنت افراطی را به آن دارند چرا که معتقدند که با توسل به پیامبر و انسانهای صالح میتوان ایشان را واسطه بین خود و خدا قرار داده و خداوند به احترام آنها حاجاتشان را برآورده میکند، خصوصاً اگر این توسل نسبت به اشرف مخلوقات، پیامبر اسلام باشد.
سرگذشت احادیث پیامبر اکرم، به سبب آتش زدن و سوزاندن احادیث پیامبر و جلوگیری از نقل روایات از سوی برخی بسیار دردناک است و روایات صحیح از پیامبر کمتر به دست مسلمانان رسیده، ولی سنت پیامبر به شیعه از طریق اهل بیت رسیده و امامان معصوم باعث شدند سنت پیامبر به فراموشی سپرده نشود و شیعه در فقه خود از سنت پیامبر استفاده میکند.
ظلم ستیزی شیعیان در مقابل استعمارگران و ظالمان تاریخ یکی از ویژگیهای اختصاصی این مذهب است که برگرفته از معارف امامان معصوم است؛ در روایات صریح از پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) وارد گردیده که ایشان از به حکومت رسیدن ظالمان و ستمگران ابراز نگرانی میکرده و مسلمانان را از یاری رساندن به زمامداران زورگو باز داشته است.
برخی با توجه به گزارش کتاب جامع التواریخ مدعی هستند که خواجه نصیر الدین طوسی، در واقعه دردناک بغداد توسط مغول دست داشته است. این در حالی است که شواهدی همچون گستاخی خلیفه به فرستاده هلاکوخان مغول، دست داشتن دیگر مسلمانان همچون ابنعلقمی و توجه به نقل مذکور در کتاب جامع التواریخ، این ادعا را رد میکند.
چرا اهلسنت ادعا دارند که حضرت علی (علیهالسلام) را همانند خلفای پیشینش دوست دارند؟ مگر میتوان این را باور کرد؟ در حالیکه در کتابهای خودشان چیز دیگری بیان میشود. آنها میگویند کسانیکه علیه حضرت علی جنگیدند و با او مخالفت کردند مأجور هستند و ثواب میبرند، ولی وقتی نوبت به مخالفان ابوبکر و عثمان میرسد آنها را کافر میدانند.
صحابه رسول خدا از این جهت که مصاحب و یار حضرت بودند، دارای افتخار هستند ولی این سبب نمیشود که ما قائل شویم صحابه خبط و اشتباهی ندارند و یا اگر هم اشتباهی صورت دادند، خداوند از آنها گذشته است؟ این سخن، راه را برای انجام هر کار خطایی باز میکند. بسیار صحابی بودند که مرتکب حرام شرعی شدند لذا آنان نمی توانند مأمن امت باشند.
مسلمین غیر مغرض بر این باورند که آیات فراوانی در قرآن کریم در منقبت حضرت علی نازل شده است. از آنجایی که این امر یک فضیلت محسوب میشود، اهل سقیفه بیکار ننشسته و گفتند برخی از آیات در شأن خلفا نازل شده است. مثل آیه 33 سوره زمر است که بیان میکنند در فضیلت خلیفه اول نازل شده است. هرچند که اهل سنت بر این نظر اتفاق ندارند.
علاوه بر روایاتی که در منابع شیعه دلالت بر خلیفة الله بودن حضرت مهدی (علیهالسّلام) دارد، تصریحات بسیاری از علمای اهلسنت نیز بر این معنا وجود دارد که آن حضرت را به عنوان دوازهمین امام و پایانبخش جانشینان پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) از سوی خداوند معرفی میکند.
اسفراینی معتقد است که عبدالله بن سبا به عنوان فردی یهودی نه تنها بر اندیشههای شیعه موثر بوده بلکه سرآغاز مکتب تشیع است. این در حالی است که وی بر این کلام به صورت ناخودآگاه خط بطلان کشیده و ملاکهای ناقص هم چون عدم پیروی از صحابه را در عنوان رافضی جاری میسازد.
کتب فرقهشناسی همواره به عنوان منبعی برای جریانهای جاری اسلام در قرون نخست تاریخ مسلمانان شمرده میشوند. از این روی توجه به آنها قابل تامل است و باید نویسندگان این کتب، سعی بر تقسیم گروهها با ملاکهای صحیح را پیش رو داشته باشند. اما این مساله در کتاب التبصیر فی الدین مراعات نشده است.
در طول تاریخ، انتقادهای ناصواب از سوی مخالفان شیعه علیه این مکتب صورت گرفته است. به عنوان مثال میتوان به کلام نویسنده کتاب التبصیر فی الدین اشاره کرد که ضمن بر حق خواندن عقیده خود، خاستگاه شیعه را، عبدالله بن سبا میداند.