پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دلیلی وجود ندارد که کاخ چرخاب مربوط به کوروش باشد. در حوالی بُرازجان استان بوشهر، محوطه‌ای تاریخی وجود دارد که بدون دلیل علمی و عقلانی، به کوروش نسبت داده می‌شود. این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۰۴۱ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است. لیکن ما در این نوشتار، دلایلی علمی و عقلانی ارائه خواهیم کرد تا روشن شود انتساب این بنا به کوروش، فاقد دلایل منطقی است.

دلایل کسانی که این کاخ را به کوروش نسبت می‌دهند:

شیوه معماری و بهره بردن از سنگ سیاه و سفید یا شکل مستطیلی سنگ‌ها نشان می‌دهد که این کاخ مربوط به هخامنشیان است! پایه‌های ستون‌های این کاخ (چرخاب) مانند پایه‌ ستون‌های کاخ اختصاصی کوروش در پاسارگاد است و اختلاف رنگ سیاه و سفید در استعمال پایه ستون‌ها فقط در پاسارگاد دیده می‌شود.

پاسخ:

اینکه در یک کاخ هخامنشی، سنگ‌های سیاه و سفید به کار رفته باشد، دلیلی نمی‌شود که هر جا سنگ سیاه و سفید دیدیم، آن را به هخامنشیان نسبت بدهیم. این گونه استدلال، به غایت غیرعقلانی و غیرمنطقی است. یا این گفته که «چون در کاخ چرخاب، سنگ‌های مستطیلی وجود دارد (و در برخی کاخ‌های هخامنشی، سنگ‌هایی با این شکل هندسی مشاهده می‌شود)، پس این کاخ هم برای کوروش شمرده شود»، سخنی است در نهایت ابتذال و نشانی از فرو ریختنِ عقلانیت، که شخصی مدعی شود این مانند آن است، پس هر دو تحت مالکیت یک نفر (کوروش) بودند!

نکته دیگر درباره این استدلالِ مبتذل (که چون کاخ چرخاب، کمی شباهات به کاخ کوروش در پاسارگاد دارد، پس این هم برای کوروش است)، اینکه همان کاخ پاسارگاد که به کوروش نسبت داده می‌شود، نیز حقیقتاً ربطی به کوروش ندارد و پیشتر، اسنادی روشن در این باره ارائه کردیم.[1] به عبارتی، نه «مُشَبّه» و نه «مُشَبّهٌ بِه» هیچ یک مربوط به کوروش نیست. این ادعا که از روی رنگ و یا شکل مستطیلی سنگ‌ها، این محوطه تاریخی را به کوروش نسبت بدهیم، مانند آن است که یک ساختمان با نمای قرمز را به نخستین سرمربی تیم پرسپولیس نسبت بدهیم. همین قدر غیر منطقی و بی‌ربط!

حتی اگر فرض کنیم که کاخ چرخاب همانند کاخ مادر سلیمان (مشهور به پاسارگاد) باشد، باز هم این ثابت نمی‌کند که کاخ چرخاب، کاخ کوروش بوده باشد. چنان که آقایان علی اکبر سرافراز، حسن کریمیان و نصرالله ابراهیمی (هر سه نفر استاد باستان‌شناسی و عضو تیم حفاری کاخ چرخاب)، نهایت چیزی که توانستند نتیجه بگیرند این بوده که این دو کاخ، یک معمار واحد داشتند (نه یک مالک). در واقع، یک گروه از معماران و هنرمندان این دو کاخ را ساختند، نه اینکه هر دو کاخ، یک مالک و صاحب داشته باشد.[2] البته همین ادعای داشتن یک معمار واحد هم مورد تردید است.

همچنین کاخ چرخاب با دیگر کاخ‌های هخامنشی، تفاوت‌های آشکاری دارد که اعضای تیم حفاری به آن اشاراتی روشن کردند.[3] از همین روی، ادعای انتساب این کاخ به کوروش، تیری در تاریکی و فاقد دلیل منطقی است.

پی‌نوشت:

[1]. بنگرید به: «چالش‌ها پيرامون مقبره منسوب به کورش»
[2]. کریمیان و دیگران، «بازیابی کاخ های هخامنشیان در برازجان با اتکاء به داده های باستانشناسی»، باغ نظر، تابستان 1389 - شماره 14، ص 56.
[3]. همان.