پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیطان در کتاب مقدس یهودیت، فرشته ای مطرود قلمداد شده که از آسمان سقوط کرده است. در ادامه به برخی از آموزه های یهودیت درباره شیطان اشاره می شود.

در آموزه های یهودیت، شیطان فرشته ای است که حالت اولیه خود را نگاه نداشته، از فرمان خدا سرپیچی کرده و از درگاه خدا رانده شده است.(1) این در حالی است که در قرآن کریم شیطان نه از ملائکه، بلکه از جنس جن دانسته شده است.(کهف/ 50)

مهم ترین اعتقاداتی که در فرهنگ یهودیت در مورد شیطان فرشته وجود دارد، به شرح زیر است:

1. شیطان، مأمور امتحان انسان ها است:
یهودیت معتقد است شیطان، فرشته ای از جانب خداوند است که ماموریت آزمایش و امتحان کردن انسان را دارد.(2) در عهد قدیم، شیطان سبب آزمایش ابراهیم(علیه‌السلام) به ذبح فرزند شد و خودش تلاش فراوان کرد تا ابراهیم(علیه‌السلام) شکست بخورد اما نتوانست با وسوسه های خود، ایشان را از فرمان به ذبح فرزند منصرف کند. همچنین  وسوسه های او در فرزند(اسحاق) نیز اثری نبخشید.(پیدایش، 22: 1- 12)(3)

در عهد قدیم شیطان به عنوان امتحان کننده ایوب نبی(علیه‌السلام) نیز قلمداد شده است: «و روزی واقع شد که پسران خدا آمدند تا به حضور یهُوَه حاضر شوند و شیطان نیز در میان ایشان آمد. و یهُوَه به شیطان گفت: “از کجا آمدی؟” شیطان در جواب یهُوَه گفت: “از ترد‌ّد کردن در زمین و سیر کردن در آن.” یهُوَه به شیطان گفت: “آیا در بنده من ایوب تفکر کردی که مثل او در زمین نیست؟ مرد کامل و راست و خداترس که از گناه اجتناب می کند.»(ایوب، 1: 6- 8) شیطان می گوید دوری گزیدن ایوب(علیه‌السلام) از گناهان به دلیل بهره مندی گسترده از نعمت و فزونی رفاه است. از این رو شیطان با اذن خدا، ایوب(علیه‌السلام) را با از دست دادن تمام دارایی اش امتحان کرد ولی آزمایش او در مورد ایوب(علیه‌السلام) ناکام می ماند و این پیامبر الهی از عبادت و سجده بر خدا دست برنداشت.(ایوب، 1: 10- 22)

2. شیطان اغواگر انسان ها از راه فریب و وسوسه است:
شیطان در یهودیت، فرشته ای سرکش و متمرد است که به نیت انحراف انسان ها از مسیر حق، دست به وسوسه آنها می زند.(4) در عهد قدیم نخستین شرّ پدید آمده در جهان به اغوا و وسوسه شیطان نسبت داده شده است که به شکل مار ظاهر شد و با فریب حوا، باعث خروج آدم و حوا از بهشت و به طور کلی سقوط انسان ها از باغ خدا به زمین پر از رنج شده است.(پیدایش، 3: 1- 24؛ حزقیال،‌28: 13)

شیطان در صدد اغوای داود هم معرفی شده: «و شیطان به ضد اسرائیل برخاسته، داود را اغوا نمود که اسرائیل را بشمارد. و داود به یوآب و آقاان قوم گفت: “بروید و عدد اسرائیل را از بئرشَبع تا دان گرفته نزد من بیاورید تا آنرا بدانم.»(اول تواریخ، 21: 1- 2)

3. شیطان عامل مرگ انسان است:
در یهودیت، حیطه‌ قدرت شیطان تا نفوذ در برخی امور تکوینی مانند مرگ نیز گسترش می یابد. یهودیان او را وسیله مرگ و نابودی آدمیان می دانند. به همین خاطر او را ملک الموت یا فرشته مرگ نیز می نامند. در گنجینه ای از تلمود آمده است شیطان سه عمل انجام می دهد: 1) آدمیان را می فریبد و گمراه می کند. 2) در حضور خداوند انسان را متهم می سازد و علیه او اعلام جرم می کند. 3) مجری حکم مرگ است.(باوابترا، 16 الف)(4) این در حالی است که در اسلام، فرشته مرگ، نه شیطان بلکه فرشته ای به نام عزرائیل است که به همراه میکائیل، اسرافیل و جبرئیل، رئوس ملائکه به شمار می آیند.

بنابراین در فرهنگ یهودیت، شیطان نه جن، بلکه فرشته ای است که مأمور امتحان انسان ها، اغواگر آنها از راه فریب و وسوسه و همچنین عامل و مجری حکم مرگ انسان است.

پی نوشت:
(1). جیمز هاکس، قاموس کتاب مقدس، چاپ سوم، تهران: اساطیر، 1394، ص 648؛ میشل مالرب، انسان و ادیان، نقش دین در زندگی فردی و اجتماعی، ترجمه مهران توکلی، تهران: نشر نی، 1379، ص 348
(2). انجمن کلیمیان تهران، جایگاه شیطان و آفرینش او در فرهنگ یهود به چه صورت است؟
(3). ر.ک: آبراهام کهن، گنجینه ای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانی، تهران: 1350، ص 76- 77
(4). انجمن کلیمیان تهران، جایگاه شیطان و آفرینش او در فرهنگ یهود به چه صورت است؟
(5). ر.ک: آبراهام کهن، گنجینه ای از تلمود، همان، ص 75- 78