پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب _ نماد عبارت است از هر علامت اشاره، کلمه، ترکیب و عبارتی که بر معنی و مفهومی و رأی آنچه ظاهر آن می نماید دلالت کرده و افزون بر مفهوم آشکار و قراردادی دلالت معنایی ویژه ای دارد. این نمادها با هدف برقراری پیوند میان دنیای انتزاعی با جهان عینی به کار گرفته می شوند. در باورهای فرقه اهل حق استفاده از زبان نمادین از جمله نمادهای جانوری با هدف مذکور و برای حفظ و توجیه باورهای خود مورد توجه قرار گرفته است. همچنین بر اساس اعتقاد این فرقه به تناسخ روح آدمیان در قالب حيوانات و پرندگان بر حضور این دسته از نمادها در این فرقه اثرگذار بوده؛ همانگونه که در متون مقدس این فرقه از جمله سروده های نامه سرانجام نمادهای جانوری حضوری چشمگیر یافته اند.

در نامه سرانجام جانورانی مانند سگ، گوسفند، خروس و ... جایگاه ویژه ای یافته اند: گوسفند و دام نگهداری کنید تا به بهره مشک و کره اش برسید، سگ و خروس نگهداری کنید و با سواری اسب راه را طی کنید.(1)

سگ در این فرقه نمادی از وفاداری و خدمت به پیر و مرشد است. سید مصطفی (از پیران اهل حق) در بیان سرگذشت خود نقل می کند هنگامی که سید محمد در پیکره آدم ابوالبشر تجلی کرد من همانند سگ از او پاسبانی می کردم».(2) و یا شهاب الدین، دیگر پیر این فرقه با سگ اصحاب کهف برابر دانسته شده است.(3)

در روایتی از گلیم و گول یکی از دفاتر کلام سرانجام، نیز پلنگ مظهر پیرتالی یکی از ۷۲ پیر است و مانند اسبی کبود مرکب داود برای عبور از آسمان هفتم جهت کشف اسرار فلک می شود.(4) لذا پلنگ در نامه سرانجام نماد مرکب پیران جهت کشف اسرار معنوی و غیب به شمار می رود.

به سبب باورمندی این فرقه به تجلی و تناسخ روح آدمی در قالب جانوران و از جمله پرندگان، برخی از آنها نمادی مقدس به شمار آمده اند: باز، نماد عارفان کامل و شاهباز، نمودار یار تعالی و خداوند تصور شده است. باز نمودار تمثیلی از وحدت وجود است که پس از رسیدن مقصود به صورت شاهباز در می آید.(5)

سیمرغ در سروده های نامه سرانجام جایگاه ثابتی ندارد. سیمرغ نماد کامل ترین وجود بشری و عارفان کامل است که به نور ذات خداوند متجلی شده اند. (6)

در نزد یارسان خروس ویژه بنیامین است که نماد جبرائیل یا سروش می باشد. از همین رو در نزد برخی از پارسان گوشت خروس خورده نمی شود و آن را نماد فزونی و برکت می دانند.(7) هر چند برخی پژوهشگران ریشه قربانی شدن خروس در آیین های پارسیان را به خاطر یادبود شکوه پیروزی جنگی سلطان اسحق و تناول نمودن گوشت خروس در

آن ضیافت می دانند، اما حضور این نماد خورشیدی را می بایست در پیوندش با نور و سروش، راهنمایی ارواح و فدیه ای جهت خشنودی آنان جست و جو نمود.(8)

پی نوشت:

(1). نامه سرانجام یا کلام خزانه،صفی زاده،صدیق،تهران،1375، ص539

(2). همان،ص299

(3). شاهنامه حقیقت، جيحون آبادی، نعمت الله، تهران، ۱۳۹۱ش، ص ۲۱۰

(4).  نامه سرانجام یا کلام خزانه،صفی زاده، ص162

(5). همان، ص 204

(6). همان، ص 99

(7). همان، ص 196

(8). دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه ادیان، سال نهم،شماره هفدهم،1394، جودکی و دیگران، ص 26-36