پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ با توجه به اشغال بسیاری از مناطق ایران به دست امپراطوری روس‌تزار؛ دولت روس بر آن شد تا بافت جمعیتی این شهرها را تغییر داده و مسلمانان (و خصوصاً شیعیان) را در اقلیّت قرار دهد.[1] از این رو شهرهایی چون بخارا، سمرقند، عشق‌آباد، تاشکند و مَرو را جولانگاه و پناهگاهی برای اقامت و تبلیغ ضداسلامی بهائیان قرار داد.
لذا تأسیس اولین مشرق الأذکار در مستعمرات روس‌تزار را می‌توان به عنوان یکی از اقدامات عملی این حکومت برای توسعه‌ی بهائیت برشمرد، اقدامی که عبدالحسین آیتی، در خصوص آن نوشته است: «مشرق الأذکار عبارت است از معبد بهائی، اولین مشرق الأذکار که در قرن اول بهائی، از اقدام مرکز میثاق (: عبدالبهاء) تأسیس شد، مشرق الأذکار عشق‌آباد بود. بعد از شهادت حاجی محمدرضا و محاکماتی که به عمل آمد، دولت روس بهائیان را به رسمیت شناخت و قلمراف (حاکم ترکستان)، به معاونت و مساعدت ایشان پرداخت. حتی خودش اظهار کرد که در این‌جا معبد بسازید تا در ظلّ (: سایه‌ی) اقتدار دولت روسیه رسمیت یابید».[2]
آیتی در ادامه، خدا را بر حمایت بی‌قید و شرط دولت روس از بهائیت شاهد گرفته و نوشته است: «شهدالله، روس‌ها چه در دوره‌ی تزاری و ایام استبداد و چه بعد از جمهوریت، از هر جهت بهائیان را راحت گذاشته، ابداً ممانعت در مقاصد روحانیه ایشان ننموده».[3]
اما به راستی علّت حمایت روس‌ها، برای توسعه‌ی بهائیت در مستعمرات و مناطق اشغالی آن‌ها چه بوده است؟! بدون شک پاسخ این پرسش را می‌توان در نشر آموزه‌های بی‌وطنی، عدم دخالت در سیاست و دست‌بوسی متجاوزگران توسط بهائیت برشمرد[4]؛ آموزه‌هایی که به نام دین، مناطق استعماری را از فکر آزادی و مقابله با متجاوزگران باز می‌داشت.

پی‌نوشت:
[1]. ر.ک: احمد کسروی، بهائی‌گری، تهران: بنگاه مطبوعاتی فرخی، 1344، صص 48-46.
[2]. عبدالحسین آیتی، کواکب الدریه، مصر: مطبعه السعاده، 1342 ق، ج 2، صص 58-55.
[3]. همان.
[4].جهت مطالعه‌ی بیشتر، بنگرید به مقاله‌ی: چرا بابیت و بهائیت به مذاق استعمار خوش نشست؟!