بنا به گفته‌ی تاریخ، روایاتی که از معاویه نقل شده تقربیاً به 500عدد می‌رسد که برخی از آنها پذیرفته شده نیست. زیرا بنا بر گواهی کسانی که با او مصاحبت و معاشرت داشته‌اند و از عمق زندگی او اطلاع دفیق داشته‌اند و به روحیات درونی و بیرونی او واقف بوده‌اند، او را مردی فاسق، فاجر، منافق، هتاک و بسیار کذّاب معرفی کرده‌اند. از جمله‌ی این افراد و اشخاص مانند حضرت علی(علیه السلام)، عمار یاسر و... هستند و گواهی هر یک از اینان که خود را در گفتار و لغزش‌ها حفظ می‌کرده‌اند، کافیست تا جایگاه او به عنوان یکی از ملعونین در نزد خدا و رسولش آشکار شود.
او روایاتی را از پیامبر برای خود نقل می‌کند که انتهای روایت خود اوست، از جمله این روایات: «اذا ملکت فاحسن[1] وقتی پادشاه شدی، خوبی کن». و یا این روایت: «و ان ولیّت فاتق الله و اعدل[2] اگر والی شدی از خدا پرهیز کن و عادل باش». و یا این روایت: «امّا انّک ستلی أمر أمّتی بعدی فاذا کان ذلک فاقبل من محسنهم، واعف عن مسیئهم[3] همانا تو پس از من سرپرست امر امت من می‌شوی، و چون چنین شد از نیکوکار آنها بپذیر و گنهکار آنها را ببخش». طروق تمام این روایات به خود معاویه می‌رسد و هیچ یک از صحابه در روایت آن با وی شریک نیستند. لذا استناد این گونه روایات برای اثبات فضیلتی برای معاویه از قبیل این است که روباه دم خود را به عنوان شاهد می‌آورد. مثلاً در سند روایت اول –اذا ملکت فاحسن- عبدالملک بن عمر قرار دارد که درباره‌ی او احمد بن حنبل گفته است که، او با اینکه روایت کمی دارد ولی واقعاً حدیثش مضطرب است، تصوّر نمی‌کنم پانصد حدیث نقل کرده باشد و در بسیاری از آنها اشتباه کرده است».[4]
ابن منصور نوشته است که: احمد بن حنبل او را ضعیف دانسته است. از ابن معین نقل شده است که: او در احادیثش تخلیط می‌کرده است –یعنی باکی نداشت که از چه کسی روایت کند- ابن‌حبّان نوشته است او تدلیس می‌کرده است.[5] و همچنین در سند این روایت فردی دیگر به نام اسماعیل بن ابراهیم مهاجر قرار دارد که ابن معین[6] و نسایی[7] و دیگران او را ضعیف می‌دانند. ابو داود نوشته است که او بسیار ضعیف است و من حدیثش را نمی‌شناسم. خفاجی[8] هم او را ضعیف می‌شمارد.
در نتیجه با جعل این گونه روایات که بزرگان اهل سنت هر کدام این روایات را مردود می‌دانند، جایگاه این صحابه کذّاب مشخص می‌شود و از طرف دیگر پیامبر اکرم می‌دانسته که او به هیچ یک از سفارشاتش عمل نمی‌کند و در روایتی صریح از پیامبر این گونه وارد شده است که فرمودند: «یا معاویه انّک ان اتبعت عورات الناس أفسدتهم او کدت أ تفسدهم[9] ای معاویه اگر تو زشتی‌ها و لغزشهای مردم را دنبال و پیگیری کنی آنها را فاسد می‌کنی یا نزدیک است که آنها را فاسد کنی». تو خود از این مجمل کلام مفصل خوان.

پی‌نوشت:

[1]. مرآت الکائنات، حسام برسوی، چاپ سنگی، تهران ایران، خلفاء بنی‌امیه، ج2 ص3 .
[2]. موسوعه اطراف الحدیث النبوی الشریف، بسیونی زغلول، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، ج11ص237.
[3]. فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، دار الریان التراث، قاهره، مصر، باب ذکر معاویه، ج1 ص130-131.
[4]. العلل و معرفه الرجال، احمد بن حنبل، المکتب الاسلامی، بیروت، لبنان، ج1 ص156 شماره69.
[5]. تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، دارالفکر، بیروت، لبنان، ج6 ص346.
[6]. التاریخ، ابن معین، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، مکه، عربستان، ج3ص345 شماره1669.
[7]. الضعفاء و المتروکین، نسایی، دار الکتب الثقافیه، بیروت، لبنان، ص48 شماره31.
[8]. شرح الشفاء خفاجی، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، ج1 ص683.
[9]. سنن ابی داود، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج4 ص272 حدیث4888.