پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شواهد و گزارش‌های تاریخی نشانگر این است که سنت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) و عمل صحابه به تسطیح و هموار کردن قبرها بوده است. پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلم) قبر فرزندش ابراهیم را مسطح و هموار قرار داده است.[1] قاسم بن محمد بن ابی بکر (نوه ابوبکر) قبور پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم)، ابوبکر و عمر را مانند قبور شیعیان مسطح و هموار دیده است.[2] ابوالبَدّاء می‌گوید: به همراه مصعب بن زبیر وارد خانه‌ای که قبور پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم)، ابوبکر و عمر در آن قرار داشت، شدیم و قبور آنان را مسطح و هموار مشاهده کردیم.[3] مطّلب بن عبدالله بن حَنطَب در توصیف قبر ابوبکر می‌گوید: هنگامی‌که ابوبکر از دنیا رفت و دفن شد، قبرش را مانند قبر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) مسطح و هموار کردند.[4]
قبرهای مهاجرین و انصار در قبرستان بقیع نیز مانند قبور شیعیان مسطح و هموار است. هنگامی‌که یکی از همراهان و دوستان ثمامه بن شُفَیّ در سرزمین روم از دنیا می‌رود، فَضاله بن عُبید یکی از صحابه پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) دستور تسویه و تسطیح قبر او را می‌دهد و می‌گوید: «سمعت رسول الله یأمر بتسویتها.[5] شنیدم از رسول خدا که امر به مسطح کردن قبرها کردند.» امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نیز هنگام فرستادن ابوهیاج اسدی، تسویه و تسطیح قبور غیر متعارف را توصیه و سفارش می‌کند.[6]
شافعی یکی از پیشوایان فقهی اهل‌سنت با استناد به بخشی از مطالب یاد شده، تسطیح قبور را سنّت دانسته و می‌گوید: قبر را باید مسطح و هموار قرار داد؛ زیرا مطابق روایات رسیده از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم)، آن حضرت نیز قبر فرزندش ابراهیم را مسطح و هموار قرار داده است.[7]
ابن حجر عسقلانی شافعی یکی از مهم‌ترین شارحان صحیح بخاری برای تأیید قول تسطیح به حدیث فضاله بن عبید تمسک می‌جوید و در توضیح و شرح روایت سفیان تمار می‌نویسد: همان‌طور که بیهقی گفته است، ادعای سفیان تمار مبنی بر مسنم بودن (برآمدگی قبور مانند کوهان شتر) قبر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم)، حجت نبوده و قابل قبول نیست؛ زیرا احتمال دارد قبر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) در ابتدا مسطح و هموار بوده است و بعدها و به مرور زمان، قبر آن حضرت از حالت اولیه تغییر یافته و به صورت مسنم تبدیل گردیده باشد.[8]

اما در مقابل، ابن ابی هریره با پیروی از تفکرات ضد اسلامی و تفرقه افکنانه بنی‌امیه می‌گوید: تسنیم (برآمدگی قبور مانند کوهان شتر) بهتر از تسطیح است. وی در بیان علت افضل بودن تسنیم، می‌نویسد: مسطح نمودن قبرها شعار و علامت روافض است، لذا بهتر است اهل‌سنت با شیعه مخالفت کند.[9]
ابن قدامه نیز با مستند قرار دادن روایت مرسل و غیر معتبر سفیان تمار، از استدلال ابن ابی هریره پیروی کرده و تسنیم را افضل دانسته است و با اهل دنیا و اهل بدعت خواندن شیعیان، دلیل ترجیح تسنیم را این‌گونه بیان می‌کند: «و لأنّ التسطیح یشبه أبنیه أهل الدنیا و هو أشبه بشعار أهل البدع، فکان مکروها.[10] به خاطر این‌که مسطح کردن قبرها شبیه بناهای اهل دنیاست و این شبیه است به شعار اهل بدعت (شیعیان)؛ پس مکروه می‌باشد.»
ابوعلی طبری نیز با پیروی از همین تفکر می‌نویسد: سزاوار است قبور در زمان ما مسنم باشند؛ زیرا مسطح قرار دادن قبور از شعارهای رافضه، پیروان مکتب اهل‌بیت (علیهم السلام) است.[11]

پی‌نوشت:

[1]. المجموع، نووی شافعی، دارالفکر، بیروت، ج 5، ص 295.
[2]. سنن ابوداود، ابوداود سجستانی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 3، ص 215.
[3]. السنن الکبری، بیهقی، دارالفکر، بیروت، ج 5، ص 295.
[4]. الطبقات، ابن سعد، دار صادر، بیروت، ج 3، ص 209.
[5]. صحیح مسلم، ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، ج 2، ص 384.
[6]. همان.
[7]. الأم، شافعی، دارالفکر للطباعة و النشر، قم، ج 1، ص 301.
[8]. فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، دار الریان للتراث، قاهره، ج 3، ص 302.
[9]. المجموع، نووی شافعی، دارالفکر، بیروت، ج 5، ص 229.
[10]. المغنی، ابن‌قدامه، عالمالکتب، بیروت، ج 2، ص 505.
[11]. المجموع، نووی شافعی، دارالفکر، بیروت، ج 5، ص 297.