پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امروزه نه تنها وهابیت نامی آشنا برای جهان اسلام است، بلکه نامی آشنا در کل جهان هستی است. با شنیدن نام وهابیت، ترور، خشونت، و ارتجاع به ذهن خطور می‌کند؛ خصوصاً بعد از حادثه یازده سپتامبر و حمله به برج‌های دو قلوی آمریکا، ماهیت وهابیت سعودی بیشتر برای جهانیان معلوم شد.[1]
وهابیت، آل سعود و عربستان سه واژه‌ای هستند، که در کنار یکدیگر مفهوم خشونت و ارتجاع را به‌صورت کامل نمایان می‌کنند. عربستان سعودی، امروز منبع رشد و شکل‌گیری جریان‌های تروریستی است و همه جریان‌های تروریستی، به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم به این کشور منتهی می‌شود، به همین جهت با شنیدن نام وهابیت، ترس و هراسی در دل مردم دنیا ایجاد می‌شود، اما با وجودی که مردم دنیا از وهابیت می‌ترسند، خود وهابیت نیز از جریان‌های داخلی و مردم معترض می‌ترسد.[2]
در بین وهابیت جریان‌های مختلف سلفی رشد کرده‌اند، که با یکدیگر معارض هستند و هم‌دیگر را نیز تکفیر می‌کنند. در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان جریان‌های سلفی فعال در کشور عربستان را به سه قسم «تقلیدی»، «اصلاحی» و «جهادی» تقسیم کرد، که هر کدام از این سه گروه به شاخه‌های متعددی منشعب می‌شوند؛ مهم‌ترین جریانات سلفی فعال در عربستان عبارتند از:
اخوان التوحید: این جریان از جمله گروه‌های تکفیری است، که در سال 1912 میلادی با تلاش‌های عبدالعزیز به‌وجود آمد. این گروه در زمان پادشاهی ملک عبدالعزیز خشونت‌های زیادی بر علیه مسلمانان انجام داد، تا جایی که حتی به زنان و کودکان نیز رحم نمی‌کرد و با کمک آل سعود به قتل، ذبح، ویرانگری و غارت اموال مسلمین مبادرت می‌ورزید.[3]
جامیه: جریان جامیه طی حمله صدام به کویت در سال 1990 میلادی شکل گرفت. این جریان روابط نزدیکی با آل سعود دارد و مخالفت با حاکمان سعودی را جایز نمی‌داند. رهبری این جریان را «شیخ محمد امان جامی» بر عهده دارد.[4]
قطبیه: رهبری این جریان را سید محمد قطب، برادر سید قطب بر عهده دارد. محمد قطب معتقد است هدف از بعثت پیامبران عبادت خداوند و رهایی از طاغوت است و اجتناب از طاغوت به معنای مبارزه با قصرهاست، نه مبارزه با قبرها. جریان قطبیه نماینده اخوان المسلمین در کشور عربستان است و در مسائل زیادی با وهابیت معارض است.[5]
سروریه: این جریان در عربستان و کشورهای عربی پیروان زیادی دارد. محمد سرور بن نایف زین العابدین (متولد 1938 در سوریه) پایه‌گذار این جریان فکری است. جریان سروریه با حاکمان عربستان مخالف هستند.[6]
البانیه یا اهل حدیث جدید: محمد ناصر الدین البانی (متولد1332قمری) از سلفیان متنفذی است، که در برخی از امور با علمای وهابی اختلاف دارد، و اکنون این جریان در عربستان فعال است.[7]
این‌ها فقط نام چند گروه فعال سلفی در کشور عربستان است که برخی از این گروه‌ها در بسیاری از مسائل با آل شیخ و حاکمان سعودی اختلاف دارند، بنابراین وهابیت و آل سعود از درون، در حال مضمحل شدن است.

پی‌نوشت:

[1]. مضاوی الرشید، عربستان سعودی و جریان های اسلامی جدید، ترجمه: رضا نجف زاده، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1393، مقدمه کتاب.
[2]. همان، ص27.
[3]. علی الوردی، قصه الاشراف و ابن سعود، بی جا، دارالوراق، الطبعه الثانیه، ص229.
[4]. محسن عبدالملکی، وهابیت تاریخ و افکار، انتشارات دارالاعلام، قم، 1394ش، ص84
[5]. همان، ص89-92.
[6]. همان، ص92-94
[7]. همان، ص95-96.

نویسنده: مجتبی محیطی