پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سلفیت و سلفی‌گری از کلماتی است، که در سال‌های اخیر، و تحت تأثیر تحولات ناخوشایند منطقه، بسیار شنیده می‌شود. با ظهور و بروز فرقه‌های سلفی تکفیری، هم‌چون داعش، جبهه النصره، احرار الشام، القاعده و ... در کشورهای اسلامی، سلفیت و سلفی‌گری، رونق دو چندانی پیدا کرده است.
در این‌که سلفی‌گری به چه معناست، بین محققان اختلاف نظر است. در کتاب‌های لغت، «سلف» به معنای پیشینیان معنا شده است، چنان‌چه ابن فارس می‌گوید: «سلف (س، ل، ف): ريشه‌اى است كه بر تقدم و پيشى گرفتن دلالت دارد؛ بنابراين «السلف»، كسانى در گذشته‌اند. القوم السلاف نيز همان پيشينيان‌اند».[1] و در اصطلاح شرع نیز «سلف» به کسانی اطلاق می‌شود، که در دين از او تقليد و پيروى مى‌شود؛ مانند ابوحنيفه و اصحاب او.[2]
با وجود این تفاسیر، به‌نظر می‌رسد، «سلف» در نزد سلفیون، دارای کارکردهای متفاوتی است. چنان‌چه سلفیت در نزد رهبران سلفی مصر، به‌معنای استناد به مواضع و رفتار موردیِ صحابه، تابعین و تابعینِ تابعین، نیست؛ بلکه مراد ایشان، برگشت به روح دین و مبانی اسلامی است، که در کتاب و سنت ذکر شده است و با عنصر عقل و شرایط روز عرضه می‌شود. به‌معنای دیگر، سلفی‌گری مصری، به معنی ارتجاع و گذشته‌گرایی نبود، بلکه بازگشت به هویت اصلی مسلمانان و بهره برداری از شرایط روز بود، از این‌رو سلفی‌گرایی مصری، با سلفی‌گری اعتقادی، که مهم‌ترین مصداق آن سلفی‌گرای تکفیری وهابی است، بسیار متفاوت است، به‌بیان دیگر دغدغه‌ی اصلی سلفی‌گری مصر، تشکیل حکومت اسلامی و تبیین راهی برای توسعه و رشد جان اسلام است، در حالی‌که دغدغه‌ی سلفی‌گری تکفیری وهابی، ترویج قرائتی بدعت‌گونه از محتوای دین است، که از هر ابزاری برای ترویج این اندیشه استفاده می‌کند، و برای تحقق این هدف مسلمانان را نیز تکفیر می‌کند.[3] رهبری جریان سلفی‌گری مصری را سید جمال‌الدین اسدآبادی، محمد عبده و رشید رضا برعهده دارند؛ ولی رهبری سلفی‌گری وهابی را محمد بن عبدالوهاب برعهده دارد.
برای مطالعه بیشتر در رابطه با سلفیت، می‌توانید به این مقالات، مراجعه کنید.[4]

پی‌نوشت:

[1]. معجم مقاييس اللغة، ابن‌فارس، ماده سلف.
[2]. النهاية فى غريب الحديث، ابن‌اثير، ج٢، ص١٩٠، به نقل از تقابل سلفی‌ گری با شیعه و اهل سنت، كثیری، محمد، ترجمه زمانی علی، سازمان حج و زیارت، تهران، ص14
[3]. سلفی گری و وهابیت (تبارشناسی 1) سید علیزاده موسوی، انتشارات آوای منجی، 1391ش، سلفی گری در مصر.
[4]. سلفی گری از آغاز تا کنون.
 تفاوت وهابیت با سلفیت.
تفاوت سلفیه جهادی و وهابیت.

نویسنده: مجتبی محیطی