پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از رویکردهای اصلی میان مسلمانان، به‌خصوص اهل سنت، تأکید بر ضرورت پیروی از سلف است. سلفی‌گری به معنای عام آن، عبارت از توجه داشتن به کتاب و سنت و سیره مسلمانان صدر اسلام، به‌خصوص صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.[1]
ریشه‌های سلفی‌گری افراطی را می‌توان در اندیشه‌های احمد بن حنبل (164-241) رهبر حنابله اهل سنت ردیابی کرد. سلفی‌گری به عنوان یک رویکرد فکری در میان اهل سنت، ادامه داشته است، تا این‌که در قرن هفتم هجری، ابن تیمیه (661-728ق) برای احیای سلفی‌گری تلاش فراوانی کرد و شاگردش ابن قیم جوزیه نیز در گسترش افکار استادش نقش به‌سزایی داشت.
ابن تیمیه متکلمی متعصب بود، که با آزاد اندیشی و تأویل مخالف و شدیداً ظاهر‌گرا و مخالف فلسفه و عرفان بود؛ از همین‌رو بر کتاب‌های عرفانی و فلسفی نیز نقدهایی نوشت. ابن تیمیه اگر چه در تبلیغ عقاید خود، تلاش فراوان می‌کرد، اما نتیجه‌ی چندانی دریافت نکرد، زیرا علمای فراوانی بر علیه او کتاب نوشته و او را مورد سرزنش قرار دادند، تا جایی که به‌خاطر طرح مسائل ناهمگون با عقاید مسلمین، به زندان افتاد و سرانجام در زندان از دنیا رفت. افکار ابن تیمیه در بین شاگردانش و برخی از حنابله طرفدارانی داشت، تا این‌که در قرن دوازدهم هجری، فردی به نام محمد بن عبدالوهاب (1115- 1206قمری) ظهور کرد و با طرح مجدد ادعای بازگشت به اسلام اصیل، به اندیشه سلفی رونقی دوباره بخشید.
محمد بن عبدالوهاب با همکاری محمد بن سعود، (حاکم شهر درعیه) توانست دعوت خود را در جزیرالعرب گسترش دهد. فرزندان محمد بن عبدالوهاب، معروف به (آل شیخ) و فرزندان محمد بن سعود معروف به (آل سعود) با همکاری انگلستان، پایه‌های حکومت خود را مستحکم کردند، که حکومت فعلی سعودی ادامه همان تفکر است.[2] سلفی‌گری، اختصاص به وهابیت ندارند، بلکه دارای اقسام مختلفی است و چنان‌چه در مقاله‌ای تبیین شده، وهابیت یکی از شاخه‌های سلفی‌گری است.[3]
در حال حاضر «وهابیت، اخوان المسلمین، دیوبندیه و ...» از اقسام سلفی‌گری هستند. جریان‌های تکفیری تروریستی داعش، جبهه النصره، بوکو حرام، سپاه صحابه و ... از گروه‌های تندرو سلفی هستند.

پی‌نوشت:

[1]. جمعی از نویسندگان، بنیاد گرایی و سلفیه، دانشگاه امام صادق، 1390ش، ص30و 31
[2]. واعظی محمود، بحران های سیاسی و جنبش های اجتماعی در خاورمیانه (نظریه ها و روندها)، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، 1390ش.
[3]. تفاوت وهابیت با سلفیت.

نویسنده: مجتبی محیطی