پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از روش‌های که وهابیت در تکفیر مسلمانان[1] از آن استفاده می‌كند تساهل در روایات و آیات و برخورد سطحی و مسامحه کارانه با این نصوص است. در این منهج وهابیت با نادیده گرفتن عمدی صحت‌وسقم راوی سعی در سوءاستفاده از آن نص به نفع خوددارند به‌گونه‌ای که اگر اسناد موجود در طریق حدیث مورد بررسی قرار گیرد به ضعف آن حدیث پی برده می‌شود و درنتیجه نمی‌توان از آن حدیث برای تکفیر دیگر مسلمانان استفاده کرد.
این گروه با استناد به احادیثی که از جهت سندی ضعیف است به تکفیر مسلمانان دست می‌زنند.[2] مثلاً با استناد به حدیث ابن عباس از پیامبر[3] که فرموده است در آخرالزمان گروهی می‌آیند که به آن‌ها روافض می‌گویند، این گروه اسلام را طرد می‌کنند اما به آن در ظاهر استناد می‌نمایند پس باید کشته شوند زیرا که مشرک‌اند.[4] این حدیث به طرق مختلفی نقل‌شده است که بنا به گفته ابن حجر هیتمی اکثر طرق آن دارای ضعف هست.[5] همچنین ابن قیصرانی طرق آن را ضعیف می‌داند.[6] مقریزی از علمای اهل سنت تمام طرقی که این حدیث نقل‌شده را مورد خدشه قرار می‌دهد و آن را ضعیف می‌داند.[7] صاحب کتاب المجالسه و جواهر العلم نیز سند آن را ضعیف دانسته است.[8] حال جای این سؤال باقی است که چگونه با وجود این همه اقوالی که در مورد ضعف این روایت وجود دارد، وهابیت در مسئله‌ای با این بزرگی که پای جان و مال و ناموس مسلمانان در میان است، به آن استشهاد می‌کنند؟ در جواب باید گفت: این‌یک منهج است برای رسیدن به اهداف خود و اباحه جان و مال و ناموس مردم.
موردی دیگر که از تساهل در سند حدیث می‌توان به حدیث ابوالهیاج اشاره کرد. در این حدیث امیرالمومنین علی (عليه السلام) به ابوالهیاج می‌گوید که آیا تو را امر کنم به چیزی که رسول خدا به من امر کرد؟ مامورٌ به در این حدیث عبارت است از بین بردن تصاویر و تمثال‌ها و صاف کردن قبور با زمین.[9] در این حدیث چهار نفر اول که در پاورقی به آن اشاره شد مورد قدح واقع شده‌اند. ابن حجر عسقلانی به نقل از احمد بن حنبل، وکیع را خاطی در پانصد روایت دانسته است. همچنین احمد، وکیع را از راویانی می‌داند که نقل به معنا کرده است و آشنایی کافی با زبان نداشت.[10] همچنین ابن حجر به نقل از ابن مبارک، سفیان ثوری را شخصی اهل تدلیس می‌داند و به نقل از ابن مبارک می‌نویسد: سفیان ثوری نقل حدیث می‌کرد، دیدم در نقل حدیث خود تدلیس می‌نماید؛ همین‌که مرا دید از کار خود خجالت کشید.[11] انتساب به تدلیس برای حبیب ابن ابی ثابت نیز آورده شده است. ابن حبان از عطا نقل می‌کند: او در حدیث تدلیس می‌کرد و از احادیث او پیروی نمی‌شود.[12] راوی دیگر حدیث ابووائل است که نام اصلی او شقیق بن سلمه اسدی کوفی است که با امام علی (عليه السلام) رابطه خوبی نداشته است.[13] علاوه بر این، راویان مذکور در میزان الاعتدال ذهبی نیز موردنقد واقع‌شده‌اند.[14] همچنین ابوالهیاج تنها یک روایت از او در کتب حدیثی موجود است.[15]
با وجود این اشکالات سندی که راویان آن متصف به تدلیس و خطای در فهم هستند چگونه می‌توان به این حدیث برای حکم شرعی و درنتیجه آن تکفیر دیگران استناد کرد؟![16]

پی‌نوشت:
[1] . این روش در مواردی دیگر و درجاهای دیگر نیز به چشم می‌خورد یعنی به‌عنوان یک منهج کلی است که در تمام ابواب مورداستفاده قرار می‌گیرد.
[2] . ناصربن علي عارض حسن الشيخ، عقیده اهل السنه والجماعة في الصحابة، ناشر الرشد، الرياض، عربستان، چاپ سوم، 1421 ه، ج 2، ص 852.
[3] . این حدیث طرقی مختلفی دارد که در ادامه به راویان آن اشاره می‌شود.
[4] . عن ميمون بن مهران عن ابن عباس رضي الله تبارك وتعالى عنه قال: سمعت رسول‌الله صلّى الله عليه وسلم يقول: يكون في آخرالزمان قوم يسمون الرافضة يرفضون الإسلام ويلفظونه فاقتلوهم فإنّهم مشركون. (هيتمي، احمد بن محمّد (م 974)، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، التحقيق: عبدالرحمن بن عبدالله التركي و کامل محمد الخراط، مؤسسه الرسالة، لبنان، چاپ اوّل، 1417 هـ. ق، ص 12).
[5] . هيثمي، علي بن ابي بکر (م 807)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحقيق: حسام‌الدین القدسي، مكتبة القدسي، القاهرة، 1414 هـ. ق، ج 10، ص 22.
[6] . المقدسي الشيباني، أبو الفضل محمد بن طاهر بن علي بن أحمد، معروف به ابن القيسراني، ذخيرة الحفاظ (من الكامل لابن عدي)، دار السلف – رياض، چاپ اول، 1416 ق، ج 5، 2788.
[7] . مقريزى، تقى الدين أحمد بن على، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، دار الكتب العلمية، بيروت، ط الأولى، 1420 ق، ج 12، ص 363.
[8] . الدينوري، أحمد بن مروان، المجالسة وجواهر العلم، دار النشر، دار ابن حزم – لبنان، بيروت، چاپ اول 1423 ق، ص 554.
[9]. حدثنا یحیی بن یحیی و ابوبکر بن ابی شیبه و زهیر بن حرب، قال یحیی: اخبرنا و قال الآخران: حدثنا وکیع، عن سفیان، عن حبیب بن ابی ثابت عن ابی وائل عن ابی الهیاج الاسدی قال لی علی ابن ابی طالب: الا ابعثک علی ما بعثتنی علیه رسول الله: ان لا تدع تمثالا الا طمسته و لا قبرا الا سویته. (نووي، يحيى بن شرف (م 676)، المنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج، دار إحياء التراث العربي، بيروت، چاپ دوّم، 1392 هـ. ق، ج 7، ص 36).
[10] . عسقلاني، احمد بن علي (م 852)، تهذيب التهذيب، مطبعة دائرة المعارف النظامية، هند، چاپ اوّل، 1326 هـ. ق، ج 11، ص 125 و 131.
[11] . عسقلاني، احمد بن علي (م 852)، تهذيب التهذيب، مطبعة دائرة المعارف النظامية، هند، چاپ اوّل، 1326 هـ. ق، ج 11، ص 130-131 و ج 4، ص 115.
[12] . عسقلاني، احمد بن علي (م 852)، تهذيب التهذيب، مطبعة دائرة المعارف النظامية، هند، چاپ اوّل، 1326 هـ. ق، ج 2، ص 179.
[13] . عسقلاني، احمد بن علي (م 852)، تهذيب التهذيب، مطبعة دائرة المعارف النظامية، هند، چاپ اوّل، 1326 هـ. ق، ج 4، ص 362.
[14] . سبحانی تبریزی، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، انتشارات توحید، قم، چاپ اول، 1380 ش، ص 175.
[15] . طاهری خرم آبادی، حسن، البناء علی القبور شرع ام خرافه؟ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، اول، 1430 ق، ص 25.
[16] . طاهری خرم آبادی، حسن، البناء علی القبور شرع ام خرافه؟ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، اول، 1430 ق، ص 176.