پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از جمله مبانی وهابیت که برگرفته از اعتقادات ابن‌تیمیه می‌باشد، ظاهرگرایی است. مقصود از ظاهرگرایی، تفسیر آیات و روایات بدون به کار بردن فکر و اندیشه و تنها اکتفاء به ظاهر است. به کارگیری این مبنا، پیامدهایی ناگواری دارد که در ذیل به آن اشاره می‌شود.
ظاهرگرایی در صفات خبری،[1] راه را برای تجسیم در اعتقادات هموار می‌کند. به همین علت، زمانی که از ابن‌تیمیه درباره آیاتی همچون «الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى.[طه/5] رحمان بر عرش نشسته (قرار گرفته) است» پرسیده شد، جواب داد: «خلاصه‌ی نظر ما این است که خداوند بر عرش نشسته است و برای او صورت و دو دست است و همچنین او دارای دو چشم می‌باشد».[2]
ابن‌‌تیمیه از این جهت که در ورطه تجسیم وارد نشود، در مقام توجیه بر آمده و می‌نویسد: از آنجا که هیچ چیز شبیه خداوند نیست، پس تشبیه جوارح خداوند مثل دست و پا و صورت به جوارح انسان صحیح نمی‌باشد. اما حقیقت این است که تصور دست و پا برای خداوند تشبیه عینی به انسان است.[3]
"کمیسیون دائمی فتوای وهابیت" در پاسخ شخصی که نظرشان را درباره وجود دو دست برای خداوند جویا می‌شود، با توجه به مبنای ظاهر‌گرایی می‌نویسد: اثبات دو دست برای خداوند واجب است چنانچه آیه 64 سوره مائده و آیه 75 سوره صاد بر این مطلب دلالت دارد. افزون بر این آیات، روایات فراوانی نیز بر دو دست داشتن خداوند تصریح دارند. اهل‌سنت و جماعت در صفات الهی همین نظر را دارند و جای هیچ‌گونه تاویل، تمثیل، تحریف و تعطیلی نیست.[4]
یکی دیگر از پیامدهای ظاهر‌گرایی، نفی تعقل است. اکتفا به ظاهر بدون در نظر گرفتن دیگر شواهد، از تعمق و تامل جلوگیری می‌کند. "بن‌باز" مفتی سابق وهابیت که یکی از پیروان افکار و آراء ابن‌تیمیه است با قرار دادن ظاهرگرایی به عنوان یکی از مبانی خود می‌گوید: این نظر که خورشید ثابت بوده و زمین به دور آن می‌چرخد، نظر ناشایستی است. اگر کسی بگوید که خورشید در حال چرخش نیست کافر، گمراه و گمراه کننده است و باید توبه داده شود و الا کشته می‌شود و مالش در خدمت بیت‌المال مسلمین قرار خواهد گرفت.[5]
خواننده محترم می‌بیند که به چه راحتی بزرگترین مفتی سابق وهابیت، تمام مسلمانان را به کفر و گمراهی متهم می‌کرد و فتوا به قتل آنان می‌دهد. ریشه این‌گونه فتاوی را باید در مبانی وهابیت پیدا کرد که از آن جمله ظاهرگرایی است و چنانچه در مقاله گفته شده دارای پیامدهای ناگواری است.

پی‌نوشت‌:
[1]. به صفاتی گفته می‌شود که در خبر(آیات و روایات) از آنها نام برده شده است؛ همچون نشستن خداوند در عرش که در آیه قرآن به آن اشاره شده است.
[2]. ابن‌تیمیه، الفتوی الحمویه الکبری، بیروت، دار ابن‌حزم، چاپ اول، 1426ق، ص68.
[3]. صائب عبدالحمید، ابن‌تیمیه حیاته ـ عقائده، ایران، موسسه دائره المعارف الفقه، چاپ دوم، 1426ق، ج1، ص129ـ130.
[4]. الدویش، احمد، فتاوی اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه و الافتاء، دار العاصمه،‌ چاپ اول، 1426ق. ریاض، ج2، ص376.
[5]. الکردی، عامر، العقده السلفیه، بیروت، دار الکاتب العربی، چاپ اول، 1425ق. ص112.