پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که پیروان وهابیت در مبحث قلم و دوات به شیعه وارد می‌کنند این شبهه می‌باشد که وقتی صحابه قلم و دوات نیاوردند و گمراه شدند در اینجا هیچ یک از اهل‌بیت از این قاعده استثناء نمی‌شود و مسئله ضلالت و گمراهی در حق اهل‌بیت نیز ثابت می‌شود.
پاسخ:
اولا: در همان حدیث دوات و قلم تصریح شده که «برخی» از صحابه و نه همه آنها با فرمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مخالفت کردند، اما گروهی دیگر که از جمله آنها اهل‌بیت (علیهم السّلام) بودند با برخورد این گروه صحابه مخالفت کرده و گفتند: «دوات و قلم بیاورید تا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وصیت خود را بنویسد.»
ثانیا: شیعه هرگز قائل به گمراهی همه «صحابه» نبوده، بلکه شیعه بر اساس آیات قرآن کریم «صحابه» را دست کم به 4 دسته تقسیم می‌کند:
- صحابه فاسق: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا [حجرات/6] ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر فاسقی برای شما خبری آورد بررسی و تحقیق کنید تا مبادا گروهی را به نادانی آسیب رسانید، آن گاه از کرده خود پشیمان گردید.»
- صحابه منافق: «وَ مِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلى عَذابٍ عَظِيمٍ [توبه/101] و از میان اعراب بادیه نشین که اطراف شما هستند، جمعی منافق‌اند و از اهل مدینه نیز، گروهی سخت به نفاق پایبندند. تو آنها را نمی‌شناسی، ولی ما آنها را می‌شناسیم به زودی آنها را دوبار مجازات می‌کنیم سپس به سوی مجازاتی بزرگ در قیامت فرستاده می‌شوند.»
- صحابه‌ای که در زمان رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) به آن حضرت ایمان آورده و در زمان حضرت، با همین ایمان از دنیا رفته و یا در رکاب آن حضرت به شهادت رسیدند.
- صحابه‌ای که پس از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم) چه در ابتدا بر عهد خود با امیرمؤمنان (علیه السّلام) باقی بوده و یا بعدها بر این عهد بازگشته و با همین اعتقاد از دنیا رفته و یا در رکاب امیرمؤمنان (علیه السّلام) به شهادت رسیده‌اند. به تصریحات برخی از علمای اهل سنت و مورد قبول وهابیت در حضور برخی از صحابه  در رکاب امیرمؤمنان (علیه السّلام) در جنگ جمل و صفّین توجه فرمایید: شمس الدین ذهبی درباره صحابه‌ای که در جنگ جمل در رکاب امیر مؤمنان (علیه السّلام) حضور داشتند، می‌نویسد: «سعید بن جبیر گوید: «در جنگ جمل 800 نفر از صحابه انصاری و 400 نفر از صحابه‌ای که در بیعت رضوان شرکت داشتند، در رکاب علی (علیع السّلام) حضور داشتند.»[1] و نیز در جای دیگر گوید: «در جنگ جمل 130 نفر از صحابه‌ای که در جنگ بدر شرکت داشتند و 1500 از دیگر صحابه در رکاب علی (علیه السّلام) حضور داشتند.»[2] بر این آمار و ارقام باید صحابه‌ای که در جنگ صفّین همراه امیرمؤمنان (علیه السّلام) حضور داشته و از آن حضرت دفاع نمودند را نیز افزود؛ مسعودی در تاریخ خود که مورد قبول شیعه و سنّی است با شمارش برخی از صحابه حاضر در صفین در مجموع، تعداد آنها را 2800 نفر می‌داند: «مجموع صحابه‌ای که در جنگ صفین در رکاب امیرمؤمنان (علیه السّلام) حضور داشتند 87 تن از اصحاب جنگ بدر، 70 نفر از اصحاب انصار، 900 نفر از اصحاب بیعت رضوان و در مجموع 2800 نفر بودند.»[3] پس شیعه نسبت به گروه انبوهی از صحابه که در رکاب رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلم) در غزوه‌ها و یا سریه‌ها شرکت نموده و به شهادت رسیدند و نیز گروه انبوهی از صحابه که در رکاب امیرمؤمنان (علیه السّلام) جنگیده و به شهادت رسیدند سر تعظیم فرود می‌آورد.»
ثالثا: بر عکس شیعه، گمراهی تمام صحابه، نظر عایشه است که در کتاب‌های مورد قبول خود شبهه کننده آمده: پیش از بیان روایات عایشه به این نکته نیز اشاره کنیم که بیش از 50 روایت به نام روایات «حوض»[4] در کتاب بخاری و مسلم وجود دارد که تمام صحابه مگر تعداد کمی از آنها را مرتد می‌داند، اما در روایات عایشه عباراتی بسیار تندتر از آنها را شاهدیم که به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌کنیم:
- گروه فراوانی از جمعیت عرب، پس از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم) کافر شدند: «ابوهریره گوید: هنگامی که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم) از دنیا رفت گروه فراوانی از جمعیت عرب، کافر شدند.»[5]
- تمام اهالی مدینه منافق و تمام جمعیت عرب مرتد شدند: «عایشه گوید: زمانی که رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلم) از دنیا رفت نفاق شهر مدینه را فرا گرفت و تمامی عرب مرتدّ شدند.»[6]
- تمام عرب مرتد، تمام صحابه مرتفق و همچون سیل بیابان شدند: «عایشه گوید: هنگامی که رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلم) از دنیا رفت تمام عرب، مرتد و منافق و از یک‌دیگر جدا و همچون سیل بیابان متفرّق شدند.»[7]
- جامعه عرب مرتد و منافق شدند: «عایشه گوید: هنگامی که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم) از دنیا رفت تمام جامعه عرب مرتد شده و به نفاق روی آوردند.»[8]
- تمام عرب، مرتد، یهودی، نصرانی و منافق شدند: «هنگامی که رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلم) از دنیا رفت تمام عرب، مرتد شده و به یهود، نصارا و نفاق روی آوردند.»[9]
رابعا: هرجا شیعه روایتی درباره ارتداد آورده منظور ارتداد از ولایت امیرمؤمنان (علیه السّلام) و خلافت آن حضرت است که هرگز موجب خروج از اسلام نمی‌شود و احکام کفّار بر آن حمل نمی‌گردد، بر خلاف روایات اهل سنت که منظور، ارتداد از اسلام است، چنان‌که حکم قتل را نیز برای آن ثابت می‌دانند و برخورد و عملکرد ابوبکر را نیز در برخورد با اصحاب ردّه تاییدی بر این نظر می‌دانند؛ چنان که مبارکفوری گوید: «مراد از ارتداد در روایات حوض، ارتداد از اسلام است.»[10] پس این بخش از سخن شبهه کننده نیز بی اساس و خلاف واقعیت است.

پی‌نوشت:

[1]. تاریخ الاسلام، ذهبی، بیروت، ج 3، ص 484.
[2]. تاریخ الاسلام، ذهبی، بیروت، ج 3، ص 484.
[3]. مروج الذهب، مسعودی، دار النشر، ج 1، ص 314.
[4]. صحیح بخاری، بخاری، بیروت، ج 5، ص 2407.
[5]. صحیح بخاری، بخاری، بیروت، ج 6، ص 2538.
[6]. تاریخ مدینة دمشق، إبن هبة الله شافعی، بیروت، ج 30، ص 311.
[7]. تاریخ مدینة دمشق، إبن هبة الله شافعی، بیروت، ج 30، ص 314.
[8]. البدایة و النهایة، أبو الفداء، مکتبة المعارف، بیروت، ج 6، ص 304.
[9]. السیرة النبویة لابن هشام، عبد الملک بن هشام، دار الجیل، بیروت، ج 6، ص 88.
[10]. تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، مبارکفوری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 9، ص 6.