پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از آن‌جا که عبارتی از شمر بن ذی الجوشن در کتاب‌های تاریخ نقل شده که وی در روز عاشورا خطاب به حضرت اباالفضل العباس (علیه‌السّلام) و برادرانش گفت: «خواهرزاده‌های» ما کجایند؟ و بالعکس حضرت اباالفضل (علیه‌السّلام) نیز وی را با تعبیر کنایی و طعن‌آمیز «دایی» خطاب فرمود، همواره این پرسش مطرح می‌گردد که «آیا شمر دایی حضرت ابالفضل (علیه‌السّلام) بوده است؟ «شمر بن ذی الجوشن به میانه‌ی میدان آمد و در برابر سپاه امام حسین (علیه‌السّلام) ایستاد و گفت: خواهرزاده‌های ما کجایند؟ در این هنگام حضرت عباس (علیه السّلام) و دو برادرش جعفر و عثمان (علیهما السّلام) از خیمه‌ها خارج شده و گفتند: چه شده و چه می‌خواهی؟ شمر گفت: «شما خواهرزاده‌های من در امان هستید!» آنان گفتند: «خداوند خودت و امان نامه‌ات را لعنت کند. اگر تو دایی ما بودی ما را امان نمی‌دادی، در حالی که فرزند پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در امان نیست.»[1]

پاسخ: با اشاره به نسب شمر و نسب حضرت امّ‌البنین، مادر حضرت اباالفضل (علیه السّلام) که در کتاب‌های رجال و انساب آمده، پاسخ به خوبی روشن می‌شود؛ چرا که حضرت امّ‌البنین یا همان فاطمه کلابیه، نسبش عبارت است از: «امّ البنین بنت جزام بن خالد بن ربیعة بن الوحید، من بنی کلاب.»[2] در حالی که نسب شمر بن ذی الجوشن چنین است: «شمر بن ذی الجوشن الضّبابّی بن الأعور بن عمر بن معاویة و هو الضّباب بن کلاب.»[3] پس هر دو نفر، پیش از پنج پشت، یعنی در شخصی به نام «کلاب» به یکدیگر می‌رسند که به معنای هم قبیله بودن آنهاست و نه برادر و خواهر بودن حضرت امّ‌البنین (علیهاالسّلام) با شمر ملعون. همچنین همان‌گونه که اشاره شد تعبیر «دایی» از سوی حضرت اباالفضل (علیه‌السّلام) و برادران بزرگوارش از روی طعن و کنایه به شمر بوده است؛ ضمن این که در عرب رسم بود اگر کسی از ایشان با دختری از طایفه دیگری ازدواج می‌کرد، حتی اگر چند نسل هم می‌گذشت فرزندان او را با انتساباتی این‌گونه خطاب می‌کردند. در واقع با بررسی خصلت‌های عرب درمی‌یابیم که شمر چون دید که عمرسعد آماده‌ی جنگ است موضوع امان‌نامه را به عنوان حربه‌ای تاکتیکی با هدف ایجاد جنگ روانی در برابر یاران باوفای امام حسین (علیه‌السّلام) مطرح کرد و به خاطر هم قبیله بودن از عنوان «خواهرزاده» استفاده کرد.

پی‌نوشت:

[1]. تاریخ طبری، طبری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج3، ص314.
[2]. جمهرة أنساب العرب لابن الکلبی، هشام بن محمد بن السائب الکلبی، دار النشر، ج1، ص4. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. الطبقات الکبری، محمد بن سعد بن منیع البصری الزهری، دار صادر، بیروت، ج6، ص46. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.