پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خداوند خالق همه‌ی افراد بشر بوده و برای هدایت آن‌ها پیامبرانی را فرستاده است. همچنین خداوند دستوراتی را که شامل امر و نهی می‌باشند را توسط پیامبران به مردم ابلاغ نموده است. از این رو طبیعی است کسانی که به اوامر الهی گوش فرا داده و واجباتش را اطاعت و از نهی‌های پروردگار، خود را دور نموده‌اند، محبوب خداوند و رسولانش قرار می‌گیرند. هرکس عملش در این راستا خالص‌تر بوده و همّتش برقراری دین خدا و کمک به رسول و فرستاده‌ی خداوند باشد به طور قطع و یقین از درجه‌ی بالایی در پیشگاه پروردگار برخوردار خواهد بود. مسلّما همان‌که خالق و آفریننده‌ی بشر بوده بر نیّات آن‌ها بیشتر از هر کس دیگری واقف است و بر همان اساس دوستی و محبّت فوق العاده خویش را نسبت به وی ابراز می‌دارد.

در صدر اسلام، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با مشکلات متعددی مواجه بود که از جمله آن‌ها می‌توان به جنگ‌هایی اشاره کرد که غالبا دشمنان بر علیه آن حضرت به راه می‌انداختند. این‌جا بود که چهره‌ی واقعی افراد در یاری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و برای حفظ دین اسلام، نمایان می‌شد. کسانی که برای چاپلوسی و یا احیانا رسیدن به پست و مقام در گوشه و کنار پرسه می‌زدند و در هنگامی که خطر به صورت جدّی جان آن‌ها را تهدید می‌کرد، فرار را بر قرار ترجیح می‌دادند و از صحنه‌ می‌گریختند. اما در همان زمان افراد والا مقامی بودند که با نیّت‌های پاک و الهی در صحنه‌ی نبرد با دشمن آماده بودند و جانانه از حریم اسلام و شخص نبّی اکرم حفاظت می‌کردند. شخصیت و جایگاه  امیرالمومنین (علیه السلام) در این موارد نیز منحصر به فرد بوده و شجاعت‌ها و دلاوری‌های ایشان در صحنه‌های پیکار با دشمنان اسلام زبانزد خاص و عام است.

در سال پنجم هجرت و همان زمانی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای مبارزه با عمر بن عبدود (پس از رجز خوانی وی و سکوت همگان در برابر جنگ‌طلبی او)، امیرالمومنین (علیه السلام) را برای مقابله با وی فرستاد، و فرمود: «تمام ایمان در برابر تمام شرک قرار گرفت».[1] در توضیح این فرمایش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و آن‌چه از این کلام مفهوم‌دار می‌تواند متوجه شد این‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت علی (علیه السلام) را تمام ایمان معرفی نموده است. یعنی آن هگامی که یک فرد تمام نیّت و عملش خدایی باشد، به تمثال «تمام ایمان» تبدیل می‌شود. قندوزی حنفی در یبابیع الموده این افتخار و فضیلت امیرالمومنین (علیه السلام) را بدین شکل آورده است: «ضربت علی (علیه السلام) در جنگ خندق برترین اعمال امّت من تا روز قیامت است».[2]

قاضی عضد الدین ایجی در کتاب «المواقف» در مقایسه فضائل المیرالمومنین (علیه السلام) با خلیفه اول، مطلب بالا را به طور قطع پذیرفته و نوشته است: «رویارویی علی (علیه السلام) با قهرمانان عرب در جنگ‌ها و کشتن بزرگان مشرکان، نشان از شجاعت اوست و همین برای او بس که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در جنگ احزاب فرمود: ضربت علی (علیه السلام) در خندق برتر از عبادت جن و انس است.» [3] و همچنین تفتازانی در قیاس آن حضرت با ابوبکر می‌نویسد: «علی (علیه السلام) به دلیل فراوانی پیکارهایش در راه خدا و دستاوردهای ارزشمندش در جنگ‌ها که نیازی به گفتن ندارد شجاع‌ترین مسلمان است و به همین جهت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره او فرمود: جوانمردی نیست جز علی (علیه السلام) و شمشیری نیست مگر ذوالفقار و در روز احزاب فرمود: یک ضربه شمشیر علی (علیه السلام) از عبادت جن و انس برتر است.»[4]

پی‌نوشت‌:

[1]. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد عبدالکریم النمری، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1418 ه.ق، ج13، ص158
[2]. القندوزی الحنفی، یبابیع الموده لذی القربی، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، دارالسوه للطباعه و النشر، ایران، 1416 ه.ق، ج1، ص282
[3]. عضدالدین الایجی، کتاب المواقف، تحقیق: عبدالرحمن عمیره، دارالجلیل، بیروت1417 ه.ق، ج3، ص628
[4]. تفتازانی، شرح المقاصد فی علم الکلام، دارالمعارف النعمانیه، پاکستان، 1401 ه.ق، ج2، ص301.