پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مسائلی که باید در مورد مطالب تاریخی که نقل می‌گردد، مورد دقت قرار گیرد؛ این نکته است، که اگر در مورد عمل و رفتار یکی از بزرگان مطلبی نقل گردید، که آن عمل مشکل بود، و توان آن برای هر کسی وجود ندارد، سریعاً انکار نکنیم؛ مثلاً اگر در مورد یک راوی که مورد وثوق و از عابدان زمان خود بوده، گفته شود: «که اگر ملک الموت بر در مسجد باشد، او اعمال و عباداتش بیشتر نمی‌شود، چون به طور عادی نماز صبح را به جماعت به‌جا می‌آورد، سپس تا طلوع خورشید تسبیح می‌گوید، سپس تا زوال نماز به‌جا می‌آورد، پس از آن تا عصر نماز می‌خواند، بعد آن تا مغرب، تسبیح می‌گوید و نماز مغرب و پس از آن نماز عشاء می‌خواند.»[1] نباید انکار نمود، زیرا این فرد از علمای ربانی[2]، صالح و متعبد[3]، و عابد[4] است.
أحمد بن حنبل، يحيى بن معين، أبوحاتم، و نسائي، در مورد منصور بن زاذان می‌گویند که او ثقه و مورد وثوق است، ابن‌سعد هم او را ثقه می‌داند.[5] ذهبی هم او را ثقه، حجت، امام، یکی از اعلام و بزرگ مرتبه خوانده است.[6]
اما گاهی در مورد این افراد عالم ربانی و عابد، اغراق صورت می‌گیرد، و مسائلی به آنان نسبت داده می‌شود، که به جز عجیب بودن، غیرممکن می‌باشد، ولی می‌بینیم، عالمان رجال آن مطلب را نقل نموده و ابراز تعجب نکرده و به طور ضمنی آن را تأیید کرده‌اند.
در مورد منصور بن زاذان، عالم و عابد بلند مرتبه و راوی احادیث بسیار در کتب حدیث اهل سنت، گفته شده است: «حدثنا يحيى بن معين قال حدثنا يحيى بن أبي بكير قال حدثنا شعبة قال أخبرني هشام بن حسان قال ختم منصور بن زاذان القرآن مرة وبلغ في الثانية النحل ... بعد ما صلى المغرب قبل العشاء.[7] یحیی بن معین به نقل از هشام بن حسان می‌گوید: منصور بن زاذان بین نماز مغرب و عشاء، یک مرتبه ختم قرآن می‌نمود، سپس از ابتدا برای بار دوم شروع نموده ولی نمی‌توانست، ختم نماید، و قرائت قرآن مرتبه دوم به سوره نحل می‌رسید.»
بلکه از هشام این مطلب هم نقل گردیده است: «وعن هشام بن حسان قال: كان يختم فيما بين المغرب والعشاء مرتين، والثالثة إلى الطواسين.[8] هشام بن حسان گفت: بین نماز مغرب و عشاء دو ختم کامل می‌نمود و برای سومین بار قرائت قرآن را آغاز نموده و تا سوره‌های طواسین ادامه می‌داد.»
او در صبح هم ختم قرآن می‌نمود: «... وكان يختم في الضحى.[9] منصور بن زاذان در ابتدای روز هم یک ختم قرآن می‌نمود.» «قال يزيد بن هارون: كان منصور بن زاذان يقرأ القرآن كله في صلاة الضحى، وكان يختم القرآن من الأولى إلى العصر، ويختم في اليوم مرتين، ويصلي الليل كله.[10] یزید بن هارون در مورد منصور بن زاذان گفت: یک ختم قرآن در نماز روز انجام می‌داد، (شاید منظور نمازهایی باشد که بعد از بین الطلوعین تا زوال می‌خواند.) ختم قرآن دیگری نیز تا عصر انجام می‌داد، و هر روز دو ختم قرآن می‌نمود، و کل شب را هم نماز می‌خواند.»
در مورد این نقل‌های بیان شده، تنها ابن‌سعد گفته است: «منصور بن زاذان سریع قرائت می‌نمود».[11] و ذهبی هم گفته: «سريع القرائة جداً.»[12] ما می‌دانیم قرآن سخن خداوند با بشر است، و معتقدیم تحریف نشده، و قرائت قرآن بسیار ثواب دارد، و نمی‌توانیم برای اینکه شخصی را بلند مرتبه جلوه دهیم، بگوییم او در بین نماز مغرب و عشاء یک، یا دو و یا بیش از دو مرتبه قرآن را ختم می‌نمود، این استهزاء به قرائت قرآن، و ختم قرآن است؛ و یا اینکه باید گفت قرآن این راویان، غیر قرآن مسلمانان است.

پی‌نوشت:

[1]. مزی، تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج28، ص526.
[2]. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج5، ص442.
[3]. مزی، تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج28، ص526.
[4]. ذهبی، الکاشف، جده: دارالقبلة للثقافة الاسلامية، 1413ق، ج2، ص296.
[5]. مزی، تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج28، ص526.
[6]. ذهبی، الکاشف، جده: دارالقبلة للثقافة الاسلامية، 1413ق، ج2، ص296.
ذهبی، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار إحياء التراث العربي، ج1، ص142.
[7]. احمد بن حنبل، العلل، بیروت: المکتب الاسلامی، 1408ق، ج2، ص597.
ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح و التعدیل، بیروت: دار إحياء التراث العربي، 1371ق، ج4، ص54.
ذهبی، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار إحياء التراث العربي، ج1، ص142.
[8]. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج5، ص442.
[9]. همان.
[10]. همان.
[11]. مزی، تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج28، ص526.
ذهبی، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1413ق، ج5، ص442.
[12]. ذهبی، الکاشف، جده: دارالقبلة للثقافة الاسلامية، 1413ق، ج2، ص296.