پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در قرآن مجید، قریب 40 سوگند وارد شده و غالبا در آنها خدای متعال به غیر خود، مانند انجیر، زیتون و طور سینین، بلد امین، شب و روز، فجر، شب‌های ده‌گانه، شفع و وتر، طور، کتاب مسطور، بیت‌معمور، سقف مرفوع، بحر مسجور، و جان پیامبر (صلی الله علیه و آله ) سوگند یاد کرده است. [1]

حال گروهی از مسلمانان و شیعیان به غیر خدا سوگند یاد می‌کنند، آیا چنین سوگندی از نظر شرع صحیح است؟

مقصود از این سوگندها دو چیز است:

الف) تحریک انسان‌های متفکر به اندیشیدن در آیات الهی  ( مانند ماه و خورشید ) است که از این طریق به ایمان و نگرش توحیدی خویش، استحکام و استواری می‌بخشند.

ب) ابراز فضیلت و منزلت موجودی است که به آن سوگند یاد می‌کند و لذا خدا به جان پیامبر (صلی الله علیه و آله ) سوگند یاد می‌کند و می‌فرماید: «لعمرک انّهم لفی سکرتهم یعمهون» [ حشر 24 ] «( ای پیامبر ) به جان تو سوگند، که آنها در مستی شهوات خود سرگردانند».

با توجه به سوگندهای مکرر در قرآن که با دو انگیزه به آنها قسم یاد شده است، چگونه می‌توان گفت: سوگند به غیر خدا شرک یا حرام است؟

بی‌تردید اگر سوگند، در این موارد با توحید و یکتاپرستی ناسازگار بود، هرگز قرآن بدان مبادرت نمی‌ورزید و اگر چنین سوگندی از ویژگی‌های خدا بود، در آیات قرآن بیان می‌گردید تا اشتباه رخ ندهد.

و همچنین این نوع سوگند را می‌توان در سخنان پیامبر (صلی الله علیه و آله ) مشاهده کرد:

مسلم در صحیح خود نقل می‌کند:

«مردی حضور پیامبر ( صلی الله علیه و آله ) آمد و گفت: ای پیامبر خدا، پاداش کدام صدقه بزرگتر است؟ فرمود: ( سوگند به پدرت ) از آن آگاه می‌شوی و آن اینکه صدقه دهی در حالی که سالم هستی و به آن نیاز داری؛ از فقر می‌ترسی و به فکر زیستن در آینده هستی » [2]

 علاوه بر آن در خطبه‌های امیرمومنان علی بن ابی‌ طالب ( علیهما السّلام ) که خود نمونه‌ای از تربیت اسلامی است، در نهج‌البلاغه ایشان می‌توان نمونه‌هایی از سوگند‌هایی را که به غیر خدا خورده است را یاد کرد. ( ولعمری ، لعمر أبیک ) [3]

هر چند سوگند خوردن به غیر خدا جایز است، ولی در مقام قضاوت و داوری تنها سوگند بر خدا می‌تواند عامل قطع نزاع باشد و سوگند به غیر او، مایه فصل خصومت نیست و بر این مطلب فقیهان تصریح کرده اند. [4]

منابع:
[1]. به سوره‌های تین، ضحی، فجر، طور، حجر، یونس، شمس، مراجعه شود.
[2]. صحیح مسلم، ج 3، ص 94
[3]. نهج البلاغه، خطبه 24 و 25
[4]. کتاب نظام القضاء و الشهادة ج 1 ، ص 47 مراجعه شود.
[5]. کتاب راهنمای حقیقت آیت الله سبحانی صفحات 174 - 180