پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ روش نقد در مباحث معنویت‌های نوظهور، نگاه سیستمی و مجموعه‌ای است. یعنی باید مجموعه رفتار و گفتار و آموزه‌های یک شخص را بررسی کرد تا متوجه شد که وی در حال تبلیغ معنویت کاذب است یا معنویت صادق. گاهی یک مروج معنویت نوظهور، صحبت از مثبت‌اندیشی می‌کند. مخاطب هم بیان می‌دارد که این صحبت مشکلی ندارد و چرا منتقدان معنویت‌های نوظهور، مطالب این شخص را انحرافی می‌دانند.

عمده افراد به‌جای نگاه جامع و مجموعه‌ای، نگاه مجزا وجزئی دارند؛ به بیان ساده‌تر همان مثال مشهور است که شخصی نماز نمی‌خواند و پدرش از وی می‌پرسد چرا نماز نمی‌خوانی؟ وی می‌گوید: خداوند خودش فرموده نماز نخوانید و بعد آیه «یَا أَیّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ»؛ ای مؤمنان نماز نخوانید» را قرائت می‌کند، پدر که جاخورده بود قرآن را باز می‌کند و می‌گوید آیه را کامل بخوان: «یَا أَیّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُکَارَیٰ حَتَّیٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّیٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ کُنْتُمْ مَرْضَیٰ أَوْ عَلَیٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیدًا طَییّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیکُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَفُوًّا غَفُورًا» ؛ [1] ای اهل ایمان! درحالی‌که مستید به نماز نزدیک نشوید تا زمانی که [مستیِ شما برطرف شود و از روی هوشیاری] بدانید [که در حال نماز] چه می‌گویید و در حال جنابت هم به نماز نزدیک نشوید تا غسل کنید مگر در حال سفر [که آب نیابید، پس با تیمّم نماز بخوانید] و اگر بیمارید، یا در سفرید، یا یکی از شما از قضای حاجت [دستشویی] آمده، یا با زنان آمیزش کرده‌اید و آبی [برای وضو یا غسل] نیافتید، به خاکی پاک، تیمم کنید و بخشی از صورت و دست‌هایتان را [با آن] مسح نمایید؛ یقیناً خدا همواره گذشت‌کننده و بسیار آمرزنده است».

خداوند نگفته نماز نخوانید، فرموده به مستی نماز نخوانید و قرینه حالیه و فحوای کلام آیه این است که چون نماز واجب است و با مستی این واجب ترک می‌شود، نباید با حالت سکر به صلاه پرداخت. باید پاک بود و نماز هم ترک نشود. یا شرط اینکه بشود به‌جای وضو با آب، با خاک تیمم کرد، نبود آب، بیماری و... بیان شده است. مثال بالا، مثلی مشهور و عمومی است، اما شیوه‌ای است که متأسفانه بسیاری از افراد دچار این نوع مغالطه شده و فریب می‌خورند.

در فضای معنویت‌های نوظهور، کثیری از مروجان این حوزه، این مغالطه و فریب را انجام می‌دهند. صحبت از مثبت‌اندیشی و تفأل نیک در اسلام می‌کنند و آن را مبنایی برای زندگی قرار داده و بیان می‌کنند که مثبت‌اندیشی و تفأل نیک، باعث اتفاقات نیکو در هستی شده و این همان مکانیزم قانون جذب است که اسلام نیز آن را تأیید می‌کند. کسی که نگاه منظومه‌ای و سیستمی داشته باشد با مراجعه به منابع دینی متوجه می‌شود که این سخن کاملاً غلط است و نگاه جامع و سیستمی به ما می‌گوید تفأل نیک عامل اصلی حوادث نیست و اتفاقاً قانون جذب غلط است.

پی‌نوشت:
[1]. قرآن کریم، سوره نساء، آیه 43
محمد جواد نصیری