پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ «حیدرعلی قلمداران» یکی از قرآنیون شیعی معاصر ایران است که با الهام‌گیری از وهابیت، برخی از اعتقادات شیعه را مردود می‌داند؛ از جمله اشکالات قلمداران بر آموزه‌های شیعی، اشکال بر مسئله زیارت قبور و بنای بر آن است که در یکی از آثار خود به آن اشاره کرده است.

قلمداران معتقد است که آیه «وَلَا تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ  إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ»؛[1] «و هیچ گاه به نماز میت آن منافقان حاضر مشو و بر (جنازه و) قبر آنها (به دعا) نایست، که آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حال فسق و بدکاری مردند»، بر جواز زیارت قبور دلالت ندارد. او معتقد است، شیعه این فراز را دال بر جواز زیارت قبور می‌داند؛ درحالی که قیام بر قبر، ناظر به زیارت قبور نیست؛ بلکه «قیام بر قبر» عملی است که پس از انجام نماز میت صورت می‌گیرد؛ زیرا بلافاصله پس از نماز میت، قیام بر قبر، یعنی پرداختن به دفن انجام می‌گیرد».[2]

نقد و پاسخ:

بر خلاف آنچه قلمداران ادعا کرده است، مفسران شیعه و اهل‌سنت، عبارت «وَلَا تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ» را به دفن کردن معنا نکرده و مقصود از آن را منع از ایستادن بر بالای قبر منافقان دانسته‌اند.[3] فاضل مقداد و حسینی جرجانی، برای مشروعیت زیارت قبور، به این آیه استناد کرده‌اند.[4] طبرسی نیز تأکید می‌کند که آیه دلالت دارد بر اینکه، ایستادن بر سر قبر مؤمن برای خواندن دعا، عبادت مشروع است.[5]

به تصریح علامه طباطبایی، این آیه بیانگر ایستادن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و نماز و طلب مغفرت و دعا بر جنازه مؤمنین است؛[6] به عبارت دیگر، خداوند برای هدم شخصیت منافق، دستور می‌دهد که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله هیچ گاه نباید بر جنازه او نماز بخواند و نباید بر کنار قبر او بایستد.

فخر رازی اذعان می‌کند که نهی از ایستادن بر سر قبر آنها، فقط به علت کفر و نفاق است.[7] ابن کثیر معتقد است، این آیه نه تنها زیارت قبور را مشروع، بلکه آن را مستحب می‌داند.[8] بیضاوی نیز تأکید می‌کند، اقامه نماز بر مؤمنان و ایستادن بر قبور آنان، در همه حال، کاملاً مشروع و جایز است؛[9] بنابراین عبارت «وَلَا تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ» بیانگر این است که ایستادن بر سر قبر غیر منافق، کاری شایسته است.

پی‌نوشت:
[1]. قلمداران، خرافات وفور در زیارات قبور، ص18-19.
[2]. سوره توبه، آیه84.
[3]. فاضل مقداد، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج1، ص181.
[4]. حسینی جرجانی، ابوالفتح، تفسیر‌شاه، ج1، ص239.
[5]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج11، ص176.
[6]. طباطبایی، محمد حسین، المیزان، ج9، ص565.
[7]. فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر‌رازی، ج16، ص117.
[8]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، ج4، ص172. «... الْقِيَامِ على قبورهم للاستغفار لهم، كان هذه الصَّنِيعُ مِنْ أَكْبَرِ الْقُرُبَاتِ فِي حَقِّ الْمُؤْمِنِينَ فشرع ذلك، وفي فعله الأجر الجزيل كما ...»
[9]. بیضاوی، عبدالله، تفسیر بیضاوی، ج3، ص92.