پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ جریان‌های انحرافی برای ایجاد زمینه‌ طرح افکار نادرست خود در بستر جامعه اسلامی، چاره‌ای جز استفاده از ابزار روایات ضعیف و جعلی ندارند؛ نمونه‌های زیادی از بکارگیری این شگرد، در جریان‌های انحرافی به خصوص متصوفه  وجود دارد.

متصوفه برای توجیه افکار خود، به روایات متعددی استناد کرده‌اند که از جمله آن می‌توان، به روایتی از رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله اشاره کرد: «الشَّرِيعَةُ أَقْوَالِي وَ الطَّرِيقَةُ أَفْعَالِي وَ الْحَقِيقَة أحوالِي»؛[1] «شريعت، گفتارهاى من و طريقت، كردارهاى من و حقيقت، احوال من است».

علی تابنده (محبوب‌علیشاه) در کتاب ظهورالعشق الاعلی، طبق شیوه متصوفه قائل به شریعت، طریقت و حقیقت شده است؛ او برای اثبات دیدگاه خود، به همین روایت استناد کرده و می‌نویسد: «پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در حدیث دیگری می‌فرمایند: الشریعه اقوالی والطريقه أفعالى و الحقيقه أحوالی؛ یعنی، شریعت اقوال من است؛ طریقت فعل‌های من است، کـرده‌های من است؛ حقیقت حالات من است، احوال من است. در اینجا کسانی که در شریعت سعی می‌کنند همانند پیامبر رفتار کنند و با شریعت، پیروی از پیامبر می‌نمایند، اهل شریعت هستند و آنهایی که در طریقت، پیروی از پیامبر می‌کنند، اهل طریقت هستند و آنهایی که در حقیقت، اهل حقیقت می‌باشند. به عبارت دیگر هر که اقوال پیامبر را قبول کرد، اهل شریعت است و هرکس افعال پیامبر را نیز انجام داد، اهل طریقت است و آن کس که در حد خود دارای حالات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شد و آنچه پیامبر دید...از اهل حقیقت است».[2]

کتاب عوالی‌اللئالی ابن أبی جمهور، اولین منبعی است که این روایت را بدون هیچ گونه سندی و به صورت مُرسَل نقل کرده است؛ این‌گونه روایات اعتبار حدیثی نداشته و نمی‌توان به آنها استناد کرد. در بحث منبع‌شناسی و میزان اعتبار این کتاب نیز باید توجه کرد که  از دیرباز بین علما اختلاف وجود داشته است؛ علامه مجلسیِ حدیث‌ شناش، در مورد اعتبار این کتاب می‌نویسد: «و كتاب عوالی اللآلی و إِن كان مَشهُوراً و مؤلفِهِ فی الفضلِ معروفا لكنه لَم يميز القشر من اللبابِ و أدخل أخبار متعصبی المخالفين بين رواياتِ الأصحابِ فلذا اقتصرنا مِنه على نقلِ بعضِها و مثله كتاب نثر اللآلی و كتاب جامع الأخبار»؛ [4] «و کتاب عوالی اگر چه مشهور است و مؤلف کتاب در بزرگی معروف می‌باشد ولی مؤلف روایات صحیح را از غیر صحیح مشخص نکرده است و روایات متعصبین از اهل سنت را بین روایات شیعه وارد کرده است؛ پس ما به نقل بعضی از روایاتش اکتفا می‌کنیم و سایر کتاب‌هایش مانند نثرالآلی و جامع الاخبار نیز همین وضعیت را دارند».

در نتیجه باید توجه داشت، روایت (الشریعة اقوالی) که بسیاری از فرقه‌های صوفیه به آن استناد می‌کنند، در منبع بسیار ضعیف عوالی‌اللئالی ابن أبی جمهور، به صورت مُرسل نقل شده است  به این خاطر است که  روایت نقل شده را نمی‌توان منسوب به رسول‌ خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله دانست و به آن استناد کرد.

پی‌نوشت:
[1]. ابن أبي جمهور، محمد بن زين الدين، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، قم، دار سيد الشهداء للنشر، اول، 1405 ق، ج‏4، ص124.
[2]. تابنده محبوب‌علیشاه، علی، ظهورالعشق الاعلی، تهران، حقیقت، اول، 1380ش، ص21.
[3]. مُرْسَل  در اصطلاح حدیث‌شناسی، به حديثي گفته می‌شود كه راوی آن از معصوم علیه‌السلام روايتی را نقل می‌كند؛ در حالی كه محضر معصوم را درك نكرده، اعم از اين كه واسطه هایی كه در سلسله سند ذكر نكرده، يك نفر باشد يا بيش تر و در سلسله سند واسطه را اصلا ذكر نكرده باشد يا اين كه با عبارات مبهمی همچون «عن رجل» يا «عن بعض اصحابنا» بيان كرده باشد.
[4]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار، دار إحياء التراث العربي،يروت، دوم، 1403 ق، ج‏1 ؛ ص31.