پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از ارکان اصلی دین مبین اسلام، بر پا داشتن نماز است. قرآن کریم در آیات گرانقدر خود، با اشاره به این موضوع، یکی از نشانه‌های مؤمنین را اقامه نماز معرفی کرده است. پروردگار جهانیان در قرآن کریم می‌فرماید: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ [حج/41] همان كسانى‌‍ كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز بر پا مى‌دارند و زكات مى‏‌دهند و به كارهاى پسنديده وا مى‌دارند و از كارهاى ناپسند باز مى‌دارند و فرجام همه كارها از آن خداست.»

پس از کودتایی که در سقیفه علیه جانشین بلافصل رسول خدا (صلی‌الله‎‌علیه‌‌وآله) رخ داد و امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) از ولایت و سرپرستی دین و جامعه اسلامی کنار نهاده شد، صدمات مهلکی به پیکره اسلام وارد شد؛ یکی از صدماتی که وارد شد، ترس و خوف صحابه، از برگزاری نماز و اقامه آن است تا جایی که محدثین اهل سنت به این مطلب اشاره کرده‌اند:
احمد بن حنبل در کتاب خود می‌نویسد: «حدثنا عبد الله حدثنی أبی ثنا أبو معاوية ثنا الأعمش عن شقيق عن حذيفة قال قال رسول الله ص: أحصوا لي كم يلفظ الإسلام قلنا: يا رسول الله أتخاف علينا ونحن ما بين الستمائة إلى السبعمائة قال: فقال: إنكم لا تدرون لعلكم أن تبتلوا قال: فابتلينا حتى جعل الرجل منا لا يصلي إلا سرا. تعليق شعيب الأرنؤوط: إسناده صحيح على شرط الشيخين.[1] حذیفه صحابی مشهور رسول خدا (صلی‌الله‎‌علیه‌‌وآله) می‌گوید: پیامبر خدا (صلی‌الله‎‌علیه‌‌وآله) فرمود: به من بگویید که چه شماری به اسلام اقرار می‌کنند. به آن حضرت گفتیم: آیا بر ما ترس دارید، در حالی‌که ما میان ششصد تا هفتصد نفر هستیم؟ پیامبر (صلی‌الله‎‌علیه‌‌وآله) فرمود: شما نمی‌دانید! شاید مورد فتنه و امتحان قرار گیرید! حذیفه گفت: ما مورد امتحان و فتنه واقع شدیم؛ تا جایی که مردی از ما به خاطر ترس و بیم، نماز نمی‌خواند مگر پنهانی و در خفا!»

بعد از بیان این روایت، اهل سنت ادعا می‌کنند که ترس صحابه از خواندن نماز آشکارا، در دوران خلیفه سوم بوده که عده‌ای برای قتل او به خانه‌اش حمله کرده بودند و صحابه از ترس این شورشیان، نماز را مخفیانه به جا می‌آوردند؛ اما در پاسخ به این ادعای باطل باید گفت، این روایت به صورت مطلق بیان شده و دوران پس از شهادت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تا زمان خلافت عثمان را در بر می‌گیرد و محصور به زمان خلافت عثمان بن عفان نیست و سندی نیز بر وقوع این اتفاق، در زمان عثمان دلالت ندارد؛ هم‌چنین باید گفت در زمان خلافت عثمان بن عفان، بیشتر اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که در شجاعت و شهامت و جنگ‌آوری، شهره عام و خاص بودند، زندگی می‌کردند؛ چه دلیلی می‌تواند داشته باشد که این افراد، در جامعه از ترس جان و مرگ، نماز خود را مخفیانه خوانده باشند؟!

آنچه که به ذهن هر انسانی خطور می‌کند آن است که قطعاً دلایل دیگری برای مخفیانه خواندن نماز وجود دارد؛ شاید بتوان گفت یکی از دلایلی که می‌توان صحابه، نماز خود را مخفیانه می‌خواندند و ترس از آشکارا خواندن داشتند، ترس از وضو گرفتن شبیه به وضوی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و نماز خواندن شبیه نماز پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بوده است؛ زیرا بعد از شهادت حضرت، بسیاری از اعمال عبادی و سنت‌ها تغییر کرده است و تاریخ شاهدی بر این سخنان است.

پی‌نوشت:
[1]. أحمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج5، ص384، رقم: 23307، مؤسسه قرطبه، قاهره، تعلیق شعيب الأرنؤوط.