انسان دارای سه سطح معرفتی است. معرفت حسی؛ این نوع معرفت همه چیز به صورت ماده و حس برای انسان قابل مشاهده و لمس است. به عنوان نمونه؛ انسان با لمس تختخواب و یا صندلی و... به راحتی جنس، شکل و مواد تشکیل دهنده آن را مشاهده کرده و حس می‌کند. 

معرفت خیالی و تخیلی؛ در این نوع معرفت، انسان صرفاً قدرت تصویر سازی در فضای ذهن و خیال را دارا می‌باشد. ولی اینکه بخواهد آن را به صورت ماده روئیت کند، وجود ندارد. در این سطح از معرفت، شیاطین نیز دخالت داشته و می‌توانند انسان را وسوسه کرده و در تصمیم او ایفای نقش کنند.

معرفت ناب. در این نوع معرفت، هیچ خبری از ماده و صورت(صور خیالی) نیست. همانند دعای عاقبت بخیری و یا رسیدن به قرب الهی و... که انسان از خداوند طلب می‌کند. 

معنویت‌های نوظهور و انحرافی، تنها قادرند ارتقای آگاهی را در سطح خیال و وهم، برای انسان فراهم کنند. به همین خاطر اکثر مخاطبان این معنویت‌ها آگاهی فراتر از خیال را تجربه نمی‌کنند.