پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌های متعدد خود در ماه رمضان، با بیان این نکته که این ماه، ماه استغفار و بازگشت به سوی خداست، به توبه سفارش کرده و ضمن بیان معنای توبه و استغفار، توبه و انابه را یکی از دستاوردهای بزرگ ماه رمضان می‌شمرند.

رهبر انقلاب می‌فرمایند: «در ماه رحمت الهی قرار گرفتیم، که فرمود: «و هذا شهر الانابة و هذا شهر التّوبة و هذا شهر المغفرة و الرّحمة و هذا شهر العتق من النّار و الفوز بالجنّة»[1] اینها از دعاهای روزهای ماه رمضان است. رمضان ماه انابه است، ماه توبه است.»[2] «این ماه، ماه خشوع است، ماه استغفار است، ماه تقوا است، ماه بازگشت به خدا است، ماه خودسازی است، ماه اخلاق است.»[3]

رهبر انقلاب با توجه به اینکه ماه رمضان ماه توبه است، سفارش می‌کنند: «استغفار حقیقتاً جایگاه مهمی دارد. از استغفار در این ماه غفلت نشود؛ به خصوص در سحرها، در شبها. دعاهایی که در ماه رمضان هست، اینها را با توجه به معانی‌اش بخوانید... با استغفار، دل‌ها و جان‌ها را پاکیزه کنید؛ خواسته‌هایتان را با خدای متعال مطرح کنید. ارتباط معنوی ملت ما با خدای متعال، کارهای بزرگی انجام داده است و ماه رمضان فرصت فوق‌العاده‌ای است برای این کار؛ از این فرصت استفاده شود.»[4] این ماه رمضان را قدر بدانید. ماه استغفار است، ماه توبه است، ماه تذکّر است، ماه توجّه به خدای متعال است، ماه عبادت است، ماه گریه است، ماه دل‌بستن به معنویّات است.[5]

رهبر انقلاب توبه و انابه را به عنوان دستاورد بزرگ ماه رمضان مطرح می‌کنند و می‌فرمایند: «یکی از دستاوردهای بزرگ ماه رمضان توبه و انابه است؛ بازگشت به خدای متعال. در دعای شریف ابوحمزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ثمالی می‌خوانیم: «و اجمع بینی و بین المصطفی و انقلنی الی درجة التّوبة الیک»؛ ما را به درجه و مقام توبه برسان که برگردیم. از راه کج، از عمل بد، از پندار بد، از اخلاق زشت برگردیم.»[6]

رهبر انقلاب در بیان معنی استغفار می‌فرماید: «یکی از چیزهایی که در این ماه، در دعاهای این ماه ــ در دعاهای سحر، در دعاهای روز، در دعاهای شب ــ مکرّر تکرار شده، مسئله طلب مغفرت الهی است؛ از خدا بخشش خواستن، استغفار؛ در تعبیرات دعاها [آمده]: «هَذَا شَهرُ المَغفِرَة.[7] ماه مغفرت است.» طلب مغفرت کردن خیلی در این دعاها تکرار می‌شود و پُرتکرار است. خب، استغفار یعنی چه؟ یعنی معذرت‌خواهی. از خدای متعال معذرت می‌خواهیم. از خیلی از کارها، از بسیاری از کرده‌ها و نکرده‌های خودمان از خدای متعال باید معذرت بخواهیم.»[8]

جوانی بر اثر جهالت از خانه پدر و مادر می‌گریزد و فرار می‌کند، بعد به آغوش پدر و مادر برمی‌گردد و با محبت آن‌ها، با مهر آن‌ها، با نوازش آن‌ها مواجه می‌شود. این، توبه است. وقتی برمی‌گردیم به سوی خانه رحمت الهی، خدای متعال با آغوش باز ما را قبول می‌کند و می‌پذیرد. این بازگشت را که در ماه رمضان به طور طبیعی برای انسان مؤمن پیش می‌آید، مغتنم بشماریم. من دیدم تصویر حضور جوانان را، نوجوانان را، زنان و مردان را، در ماه رمضان در جلسات دعا، در جلسات قرآن، در جلسات ذکر؛ این اشک‌هایی که در توجه به پروردگار بر چهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌غلتید و فرو می‌ریخت، خیلی قیمت دارد، خیلی ارزش دارد. اینها توبه است. این توبه را نگه داریم. هواپرستی ما، دل‌های سر به هوای ما دچار خطا و لغزش می‌شود. این فرصت را ماه رمضان در اختیار ما قرار داده است که بتوانیم خودمان را شستشو بدهیم. این شستشو خیلی ارزش دارد. این اشک‌ها دل را شستشو می‌دهد، اما باید حفظش کرد، باید آن را نگه داشت. همه این دردهای بزرگ، بیماری‌های مهلک و خطرناک، یعنی منیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، کبرها، حسدها، تعدی‌ها، خیانت‌ها، لاابالی‌گری‌ها - که این‌ها بیماری‌های بزرگ ما هستند - در ماه رمضان فرصت علاج پیدا می‌کنند، قابل درمان می‌شوند. خدای متعال توجه می‌کند و یقیناً توجه کرده است.[9]

ایشان در بیان فرق بین توبه و انابه نیز می‌فرمایند: «توبه یعنی برگشت از راه غلطی که ما با گناهان خود، با غفلت‌های خود، آن راه را رفتیم. معنای انابه این است که توجه به خدای متعال پیدا کنیم برای حال و آینده. گفته‌اند فرق بین توبه و انابه این است که توبه مربوط به گذشته است، انابه مربوط به حال و آینده است. هم از گناهان، از خطاها، از کردار زشت خودمان در هر بخشی که از ما سر زده، پیش خدای متعال عذرخواهی کنیم، استغفار کنیم و برگردیم و هم انابه کنیم از حال و در آینده؛ این رابطه قلبی را بین خودمان و خدا تقویت کنیم.»[10]

پی‌نوشت:
[1]. «أَنَّ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع كَانَ يَدْعُو بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی كُلِّ يَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ هَذَا شَهْرُ الصِّيَامِ وَ هَذَا شَهْرُ الْإِنَابَةِ وَ هَذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ... .» امام سجاد (علیه‌السلام) این دعا را در تمام روزهای ماه رمضان می‌خواند: خدایا! به راستی كه این ماه رمضان است و ماه روزه گرفتن و ماه بازگشت و ماه توبه و ماه آمرزش و رحمت و ماه آزادی از آتش و ماه رسیدن به بهشت است. الكافی، كلینی، ج۴، ص۷۵، ح۷.[2]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام‌، ۳۰ تیر ۱۳۹۲.
[3]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام، ۲ تیر ۱۳۹۴.
[4]. بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه تهران،‌ ۲۳ شهریور ۱۳۸۶.
[5]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام، ۲۵ خرداد ۱۳۹۵.
[6]. خطبه‌های مقام معظم رهبری در نماز عید سعید فطر، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
[7]. الكافی، كلینی، ج۴، ص۷۵، ح۷.
[8]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام، ۲۳ فروردین ۱۴۰۱.
[9]. خطبه‌های مقام معظم رهبری در نماز عید سعید فطر، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
[10]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام‌، ۳۰ تیر ۱۳۹۲.