پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برخی موارد در جوامع اسلامی، آموزه‌ها با کج‌فهمی تفسیر می‌شوند. یکی از این موارد که از فهم غلط در امان نمانده، زهد است. برخی مسلمانان گمان  می‌کنند زاهد کسی است که ترک دنیا کرده و با گوشه نشینی به عبادت می پردازد. در حالی که حرف دین، این نیست. این نوع گوشه نشین در مسیحیت مورد تایید است اما در اسلام خیر.

شهید مطهری درباره این تفکر متداول، چنین می‌نویسد: «(برخی فکر می‌کنند) که کار دنیا و آخرت از یکدیگر جداست؛ یعنی ما دو نوع کار داریم: بعضی کارها مربوط به دنیاست، مانند کسب و تجارت و زراعت و صنعت و دنبال روزی و تحصیل مال رفتن. هر چیزی که  مربوط به زندگی دنیاست، مال دنیاست و تعلّق دارد به این دنیا و اساساً به دنیای دیگر تعلّق و وابستگی ندارد.

در مقابل، کارهای دیگری است که به زندگی دنیا بستگی ندارد و مربوط نیست، یعنی تأثیر مثبت و مفیدی در زندگی دنیا ندارد، اگر تأثیر مضر نداشته باشد؛ اسم آنها عبادت است. عبادت یعنی دعا خواندن، روزه‌گرفتن، ریاضت کشیدن. آنگاه زهد یعنی رهاکردن زندگی دنیا برای اینکه انسان فراغت پیدا کند برای کارهای آخرت.

المنجد (کتاب لغت) زهد را به همین مفهومی که عرض کردم معنی کرده است که  دقیقا مفهوم مسیحی است. در المنجد زهد این‏گونه معنی شده است: «زَهَدَ» یعنی کار دنیا را رها کرد برای اینکه برای عبادت فراغت پیدا کند. روی این حساب، اساساً کار دنیا و آخرت از هم جداست و دو حساب دارد: کارهایی مربوط و متعلّق به زندگی دنیاست؛ اینها مال دنیاست و ذره‌ای به درد آخرت انسان نمی‌خورد بلکه شاید صدمه هم بزند و کارهای دیگری مال آخرت است که اسم آنها عبادت است و آنها به درد کار دنیا نمی‌خورد و احیاناً صدمه هم می‌زند. پس زهد یعنی رهاکردن کارهای دنیا برای رسیدن به آن دسته از کارها که اسمش را کار آخرت می‌گذاریم. آنگاه ما برای اینکه بتوانیم زاهد باشیم راهی جز جداکردن خود از اجتماع نداریم؛ راهش عزلت و انزوا و رهبانیت و غارنشینی و دیرنشینی و صومعه‌نشینی است.

از نظر اسلام تجارت یا زراعت می‌تواند مال دنیا باشد و می‌تواند مال آخرت‏ باشد. بستگی دارد به هدف شما. اگر کار و کسب می‌کنید، از راه مشروع آن وارد شوید؛ اگر تجارت می‌کنید نخواهید ربا بخورید... نخواهید بی‌انصافی کنید، بلکه تجارت می‌کنید برای اینکه تولید ثروت کنید و خودتان را از ذلّت و تکدّی نجات دهید، برای اینکه به جامعه خودتان خدمت کنید و قدرت اقتصادی جامعه خودتان را افزایش دهید، از نظر اسلام این عبادت است.

زراعت و دامداری نیز اگر چنین باشد عبادت است؛ بنابراین در اسلام اینها از قلمرو آخرت بیرون نیستند، تمام اینها برای انسانی که هدف‌های اسلامی را می‌شناسد و دنبال هدف‌های اسلامی می‌رود داخل در قلمرو عبادت است. در مقابل این امور، آنچه که مکاتب دیگر آنها را عبادت می‌دانند نیز از نظر اسلام جزء زندگی دنیاست؛ یعنی نماز و روزه نه تنها به درد آخرت می‌خورد، به درد دنیا هم می‌خورد؛ دعا نه تنها به درد آخرت می‌خورد، به درد دنیا هم می‌خورد؛ و همچنان که تجارت و زراعت می‌تواند به آخرت تعلّق داشته باشد عبادت هم برای زندگی دنیا مفید است. بنابراین زهد به این معنی که ما دو قلمرو در نظر بگیریم، یکی برای دنیا و دیگری برای آخرت، در اسلام وجود ندارد ... . این یک نوع از زهد بود که زهد مسیحی است و اسلام آن را نمی‌‏پذیرد ولی متأسفانه تصور بسیاری از ما درباره زهد همین شکل مسیحی آن است.»[1]

خلاصه این که در اسلام منافاتی بین کار دنیا و آخرت نیست. کارهای دنیا را می‌توان با نیت عبادت انجام داد و اعمالی که در فوائد اخروی دارند، برای دنیا هم مفیدند. اگر کسی کار دنیا با کار آخرت را بی‌ارتباط بداند در واقع لباس یک اعتقاد مسیحی را بر زهد پوشانده است.

پی‌نوشت:
 [1]. مطهری، مرتضی، احیای تفکر اسلامی، ص 70