پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از علل اصلی آسیب ها و نابهنجاری های اجتماعی، اعتقادی، اخلاقی و... فقر می باشد. اکثر افرادی که بزهکار می شوند، نداشتن رفاه و نیازهای مالی را دلیل ارتکاب جرم و رفتار نابهنجار معرفی می کنند.

در همین رابطه در نهج البلاغه از مولای متقیان می خوانیم: «اَلفَقْرُ هُوَ الْمَوْتُ الْأَكْبَر [1] فقر، مرگ بزرگ است.» از اين تعبير روشن مى شود كه فقر يك ملت، حتى از مرگ و نابودى آن بدتر است. در نهج البلاغه، فقر موجب نقصان دين و بر باد رفتن عقل و وسيله خشم خداوند و خشم مردم شمرده شده است؛ آن جا كه امام(عليه السلام) به فرزندش مى فرماید: «يَا بُنَىَّ أَنّى أخَافُ عَلَيْكَ الفَقْرَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنْهُ فَإنَّ الفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ، مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ، دَاعِيَةٌ لِلْمَقْتِ [2] فرزندم! از فقر بر تو مى ترسم از آن به خدا پناه ببر، چرا كه فقر، دين انسان را ناقص و عقل و انديشه او را مشوش و مردم را نسبت به او و او را نسبت به مردم بدبين مى سازد.»

علت فقر را هم  امام علی (علیه السلام) بیان می کنند: «إِنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الاْغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ: فَمَا جَاعَ فَقِيرٌ إِلاَّ بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِيٌّ، وَ اللّهُ تَعَالَى سَائِلُهُمْ عَنْ ذلِکَ [3] خداوند سبحان قُوت (نيازهاى) فقرا را در اموال اغنيا واجب و معين كرده است، از اين رو هيچ فقيرى گرسنه نمى ماند، مگر به سبب بهره‌مندى غنى وممانعت او از پرداخت حق فقير؛ و خداى متعال (روز قيامت) دراين باره از آنها سؤال و بازخواست مى كند.» در قرآن کریم می خوانیم: «فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ[معرج/24] در اموال ثروتمندان حقّی معلوم و معین برای فقرا وجود دارد.»

انسان ها در اجتماع به زندگی می پردازند و افراد عضو یک اجتماع از لحاظ توانایی ها، استعدادها، تحصیلات، هوش ذهنی و اقتصادی و... متفاوت هستند، لذا طبیعی است که درآمدها و اموال بعضی از افراد بیشتر از دیگران باشد. حال آیا منطقی است که یک جمعی از این اجتماع از گرسنگی بمیرند و برخی دیگر از شکم سیری و پرخوری جان خود را از دست بدهند. طبق آمار ارایه شده چاقی، پنجمین عامل مرگ و میر در جهان معرفی شده است. سازمان جهانی بهداشت در تازه ترین گزارش آماری خود اعلام کرد، اضافه وزن و چاقی پنجمین عامل مرگ و میر در جهان محسوب می شود. طبق آمار این سازمان، هر سال حداقل ۲.۸ میلیون فرد بزرگسال در اثر چاقی یا اضافه وزن در جهان می میرند. این ارزیابی ها نشان می دهد که امروزه چاقی و اضافه وزن بیش از لاغری و کم وزنی قربانی می گیرد.[4]

سازمان‌ بین‌المللی امدادرسانی آکسفام(Oxfam) مستقر در لندن در گزارشی اعلام کرد که در هر دقیقه 11 نفر در سراسر جهان از گرسنگی می‌میرند.[5] برای از بین بردن فقر و یا کاهش آن باید در مورد علل گسترش فقر و راهکارهای کنترل و رفع فقر آموزش هایی به عموم مردم داد و زندگی متعادل از لحاظ ثروت و رفاه را یک ارزش ترویج کنیم. با فرهنگ سازی، این معضل را کنترل یا رفع کرد. با رفع فقر اکثر آسیب های اجتماعی و... مرتفع می شوند.

همچنین باید با عواملی که باعث می شوند ثروت اندوزی و بی توجهی به فقرا را ارزش ترویج کنند، مقابله کرد. مباحث تفکر نوین و آموزه قانون جذب یکی از فاسدترین مکاتبی هست که باعث می شود در جامعه داشتن ثروت ولو از راه‌های نامشروع، یک ارزش تلقی شود و فقر افراد فقیر را به عنوان نتیجه رفتار خود فرد نشان دهد و این مقصر دانستن شخص فقیر، مسولیت ثروتمندان را در قبالش از بین ببرد. در حالی که انباشته شدن ثروت در دستان افراد معدودی باعث می شود سایر انسان ها نتوانند از مواهب ثروت بهره ببرند و بعضاً حتی نیازهای ضروری‌شان هم تامین نشود.

در کتاب راز می خوانیم: «جنبش ضد جنگ، جنگ بیشتری تولید می کند. جنبش ضد مواد مخدر، مواد مخدر بیشتری تولید کرده است. علت این است که به آنچه نمی خواهیم توجه می کنیم.»[6] یعنی صرف توجه به فقرا باعث فقیر شدن انسان می شود، لذا مروجان قانون جذب می گویند نباید به فقیر و از بین برن فقر اندیشید. همچنین در تفکر نوین هر کس پولدارتر باشد، فرد معنوی و مقدسی می باشد. چون توانسته است آموزه های قانون جذب را به کار ببرد؛ در این تفکر ثروتمندان افراد موفق جامعه هستند و باید الگوی سایرین قرار گیرند.

اما بی توجه به این مسئله هستند که منابع مالی، ثروت و رفاه، محدود است و تجمیع ثروت در دستان یک عده باعث می شود سایرین دستشان از مال و ثروت خالی بماند. مثالی در مورد طلا می زنیم. هر چند از میزان دقیق طلای قابل استخراج روی کره زمین اطلاعاتی در دسترس نیست، اما طبق محاسبات شورای جهانی طلا در سال 2019 تنها 50 هزار تن طلای دیگر در معادن باقی مانده و همچنین در این گزارش آمده که تا کنون بیش از 196 هزار تن طلا استخراج شده است.[7] تصور کنید اگر 80درصد این مقدار طلا متعلق به 500میلیون نفر باشد و 20 درصد باقی مانده متعلق به 4 و نیم میلیارد دیگر باشد. از مجموع 8میلیارد جمعیت کره زمین، 2میلیارد نفر فقیرداریم که هیچ سهمی از طلای کره زمین ندارند. در بقیه مواهب مادی هم همین روال، جاری می باشد.

قانون جذب با آموزه های خود باعث می شود ثروتمند بودن بی حد و حصر ارزش تلقی شود و توجهی به فقرا نشود، در حالی که روایت فوق می فرماید هیچ فقیری وجود ندارد، الّا اینکه انسان ثروتمندی، فقیر را از حقش باز می دارد. قانون جذب با حمایت و الگو قرار دادن ثروتمندان، علاوه بر اینکه آنان را به کمک به فقرا ترغیب نمی کند، بلکه معتقد است نباید به فقر و مبارزه با فقر فکر کرد. این آموزه انحرافی جلوی کمک ثروتمندان به فقرا را می گیرد.

پی‌نوشت:
[1]. نهج البلاغه، کلمات قصار ١٦٣.
[2]. نهج البلاغه، حکمت 319.
[3]. نهج البلاغه، حکمت 328.
[4].سایت دکتر سلام(های دکتر) ۲۵ فروردین ۱۳۹۳.
[5]. خبرگزاری آناتولی 2021/7/9.
[6].راندا برن، راز، ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران، پیکان، 1386، ص 156.
[7]. سایت اقتصاد آنلاین،1399/11/16.

محمد جواد نصیری