پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از دستورات خدای رحمان در قرآن کریم، مسئله حجاب است. حجاب امری الهی است که باعث می‌شود تا زنان مسلمان، عفت و حیای خود را در جامعه حفظ کنند و از کانون خانواده نیز صیانت صورت گیرد. از آن جهت که انسان ها با یکدیگر تعامل و همکاری دارند و اجتماعی بودن در فطرت انسان گنجانده شده، به جهت قانون مندی اجتماع و همچنین برای حضور مردان و زنان در جامعه، دستوراتی را بیان می‌کند.

لغت شناسان در کتب فرهنگ فارسی، حجاب را اینگونه معنا کرده‌اند: حجاب به معنای نقاب و چادری است که زنان، چهره و سر تا پای خود را با آن می‌پوشانند.(1) لغت شناسان عرب زبان نیز در فرهنگ نامه‌های عربی، حجاب را به معنای پرده، حاجب، پوشیدن و پنهان کردن و مانع، خواه مانع مادی مانند پرده و دیوار و یا مانع معنوی معنا کرده‌اند.(2)

قرآن کریم در این باره دو دسته آیات را بیان می کند؛

دسته اول؛ آیاتی که در مورد وجوب پوشش ظاهری و حد و کیفیت آن نازل شده است. دسته دوم؛ آیاتی که نوع رابطه بین مرد و زن نامحرم را بیان می‌کند و آنان را از کارهایی که عفت و پاکدامنی شان را تهدید می‌کند، برحذر می‌دارد.

برای دسته اول می توان به فرامین خداوند به بعضی از آیات سوره مبارکه نور اشاره کرد که مهمترین آنان عبارتند از: فروبستن چشم‌ها از نگاه هوس آلود و همچنین پوشاندن زینت‌های زنانه از مردان نامحرم و مواظبت بر شخصیت خود در اجتماع و انظار عمومی.

خدای رحمان در این آیه مبارکه می فرماید: «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (نور/31)

 و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را - جز آن مقدار که نمایان است- آشکار نکنند و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود)، و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‌کیششان، یا بردگانشان (کنیزانشان‌)، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی شان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد) و همگی به سوی خدا بازگردید ای مؤمنان، تا رستگار شوید!» این فرامین الهی هر کدام محدوده ستر و حجاب را به طور اخص بیان می‌کند.

از نکات دیگر حجاب می توان به تحکیم خانواده و اجتماع اشاره کرد؛ زیرا زنان، با حجابِ خود اطمینان و اعتماد شوهرشان را به پاکی خویش جلب می‌کنند و باعث تحکیم خانواده می‌گردند، امّا نقش آنان در تحکیم خانواده‌های دیگر، بدین لحاظ است که مردان از تمتعات خارج از محدوده زناشویی محروم می‌شوند و طبعاً به همسران خود بیشتر توجه می‌کنند.

دسته دوم از آیات قرآن کریم، دستور پروردگار عالم به مؤمنان است که اگر در جامعه اسلامی قصد ارتباط با بانوان را دارند، با قاعده و رعایت موازین شرعی باشد. در حقیقت آیه 53 سوره احزاب، تعاملات مردان مؤمن با زنان مؤمنه و نوع حجاب اجتماعی یک زن در بیرون از محدوده خصوصیش با غیر محارمش را بیان می کند. خدای رحمان می‌فرماید: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا (أحزاب/53) اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خانه‌هاى پيامبر داخل مشويد، مگر شما را به خوردن طعامى فراخوانند، بى‌آنكه منتظر بنشينيد تا طعام حاضر شود. اگر شما را فراخواندند داخل شويد و چون طعام خورديد، پراكنده گرديد؛ نه آنكه براى سرگرمى سخن آغاز كنيد. هر آينه اين كارها، پيامبر را آزار مى‌دهد و او از شما شرم مى‌دارد. ولى خدا از گفتن حق، شرم نمى‌دارد و اگر از زنان پيامبر چيزى خواستيد، از پشت پرده بخواهيد. اين كار، هم براى دل هاى شما و هم براى دل هاى آنها پاك دارنده‌تر است. شما را نرسد كه پيامبر خدا را بيازاريد و نه آنكه زنهايش را بعد از وى هرگز به زنى گيريد. اين كارها نزد خدا گناهى بزرگ است.» نکته مهم در این آیه شریفه آن است که زنان مسلمان قطعاً مجبور به تعامل اجتماعی هستند، اما برای برقراری این تعاملات دستور به مستور بودن آنان داده است. در نتیجه برقراری و تعامل با زنان در اجتماع باید همراه با پوشیده بودن آنان باشد.

پی‌نوشت:
1. حسن عميد، فرهنگ عميد، ص779، تهران، اميركبير، 1374 ش.
2 . راغب اصفهانى، المفردات فى غرائب القرآن، قم، نشرالكتاب، ج2، ص108، بی تا. سيد على اكبر قرشى، قاموس قرآن، ج3، ص103- 105، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1361 ش.