پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ شواهد جغرافیایی شهر اورشلیم و اصل و تبار تاریخی آن، کاملاً گویای آن است که شهر اورشلیم متعلق به بیش از یک مردم، یک دین و یک دولت است. اورشلیم سرزمینی است که قبل از یهودیان، بعل پرستان در آنجا سکونت داشتند و در برهه ای از تاریخ، مسیحیان و صابئان و بعد از آن مسلمانان هم ساکن این سرزمین بوده اند.

تبار تاریخی اورشلیم :

1. یبوسیان و کنعانیان:
شهر اورشلیم تا روزگار حضرت داود(علیه‌السلام) صخره ‌ای کوهستانی بود که در اختیار یبوسیان و کنعانیان بود. نام «ارض كنعان» و «عرب كنعان» بر اين سرزمين اطلاق مى ‌شده است؛ زیرا اولین گروه مهاجر به فلسطین و ساکنان شناخته شده در آن عرب ‌های کنعانی بودند که مردمانی شهرنشین و دارای تمدنی پیشرفته بودند. در 3500 سال پیش از میلاد، اقوام سامی از قلب حجازِ عربستان به سوی مصر، عراق، سوریه، لبنان و فلسطین کوچ نموده و اقوامی چون اعراب کنعانی در فلسطین سکنی گزیدند. نام خدایشان بعل یعنی مالک زمین بوده است.

2. صابئان:
در حدود دو هزار سال قبل، صابئان پیروان حضرت یحیی(علیه‌السلام) در اورشلیم ساکن بودند و مکان مقدس و عبادتگاه آنان بوده است. آنان به دلیل آزار و اذیت ‌هایی که از سوی ساکنان اورشلیم می شدند، در سال های ۵۱ تا ۸۱ میلادی، از سمت اورشلیم به سمت شرق مهاجرت کردند و در کنار رود فرات و دجله اقامت گزیدند.

3. قوم بنی اسرائیل:
مدت ها پس از مهاجرت فلسطینی ها و کنعانیان به سرزمین فلسطین، قوم بنی اسرائیل، به همراه حضرت موسی(عليه‌السلام) به سمت فلسطین رفته و با رهبری حضرت یوشع در فلسطین سکونت کردند. بعدها حضرت داوود(عليه‌السلام) و فرزندش حضرت سلیمان(عليه‌السلام)، دولت هایی در این سرزمین به وجود آوردند.

در فتح اورشلیم توسط داوود در قرن یازده پیش از میلاد، تابوت عهد به این مکان انتقال یافت. بعد از سلیمان، 27 تن از فرزندان او به حکومت رسیدند. در سال ۵۹۷ق.م در زمان پادشاهی آخرین فرد از خاندان سلیمان، بخت‌ النصر(نبوکد نصر) فرمانروای کلدانی بابل، اورشلیم را ویران ساخت. بعدها توسط کورش، یهودیان آزاد و به سرزمین خویش برای ساخت دوباره‌ معبد سلیمان بازگردانده شدند. بار دیگر در سال ۷۰م شهر مقدس (اورشلیم) توسط رومیان ویران شد.

از آن زمان تاكنون، یهودیان هر روزه به خصوص روزهای جمعه در كنار دیوار گرد می‌آیند و بر ویرانی بیت المقدس می ‌گریند و به همین خاطر این دیوار را، دیوار ندبه می ‌نامند.

4. مسیحیان:
داستان ورود پیروزمندانه حضرت عیسی(علیه‌السلام) به اورشلیم، یکی از رویدادهای مهم است که در هر چهار انجیل آمده است. در بخش باستانی بیت المقدس و بر فراز دره جلجتا، کلیسای مقبره مقدس یا کلیسای رستاخیز از مقدس ‌ترین اماکن مذهبی مسیحیان قرار دارد. در باور مسیحیان، حضرت عیسی در این مکان مصلوب شده و از آنجا به آسمان عروج کرده است. قدمت بنای فعلی را دست کم تا سال ۱۸۶۰م تخمین زده‌اند. در ۳۱۲ میلادی با گرایش امپراتور قسطنطین به آیین مسیحیت، کلیساهای متعددی در بیت المقدس بنا شد و یهودیان از آنجا پراکنده شدند.

5. مسلمانان:
پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و پیروانش مدتی را به سمت شهر اورشلیم نماز می ‌گزاردند تا اینکه قبله به کعبه در شهر مکه تغییر یافت. به باور مسلمانان، این شهر پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس در اسلام است.

پس از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و سه سال بعد از فتح شام به دست خلیفه اول، مسلمانان به دروازه‌ های اورشلیم رسیدند و در زمان خلافت عمر، رسماً به تسلط مسلمانان در آمد و نام این شهر از ایلیا به بیت‌ المقدس تغییر یافت. در اواخر دوره اموی این شهر به دلیل شورش علیه مروان بن محمد آسیب دید و منصور عباسی در 140ه.ق آن را بازسازی کرد. در دوره تسلط فاطمیان بر این مکان، کلیسای رستاخیز ویران شد اما دوباره تجدید بنا شد. با ظهور صلاح‌الدین ایوبی چهاردهمین خلیفه فاطمی شکست خورد و سلسله‌ی فاطمی منقرض شد. از سال 1095م جنگ های صلیبی آغاز شد که دو قرن به طول انجامید. از دلایل عمده‌ی آن شهر بیت المقدس و خراج دادن مسیحیان این شهر به مسلمین بود.

پی نوشت:
. خروج، 3: 17؛ اعداد، 34: 2 و 35: 10
. محسن صالح، فلسطین، کوالا لامپور: بی ‌نا، ۲۰۰۲م، ص ۱۱
. جان بی. ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، چاپ سوم، انتشارات پیروز، 1354، ص 338
. صابئان کسانی هستند که پیامبران الهی از حضرت آدم تا حضرت یحیی برای آنها بسیار محترم و مقدس هستند. آنان در ایران در کنار رودخانه کارون مراسم دینی و غسل تعمید را انجام می دهند. غسل تعمید به پیروی از حضرت یحیی که  مسیح را غسل تعمید داد، یکی از اصول اولیه آئین صابئان است. بیشتر آنان در شهرهای اهواز، آبادان، هویزه و سوسنگرد زندگی می‌کنند. هم کیشان عراقی آنها هم در اطراف دجله و فرات ساکن شده‌اند. جمعیت آنان در عراق ۵۰ هزار نفر و در ایران ۱۴ هزار نفر برآورد شده که نسبت به جمعیت سال‌ های گذشته کاهش داشته است.
. مندایی‌های ایران، وبسایت اطلاعات مربوط به ادیان و مذاهب ایران(https://adyan-iran.com/1399/09/25/manda/)
. ر.ک: محسن صالح، فلسطین، ص 12- 13؛ هنری کتان، فلسطین و حقوق بین الملل، ترجمه غلامرضا فدائی عراقی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم، 1368ش، ص 13
. جان بی. ناس، تاریخ جامع ادیان، ص 337، 348، 364
. متی، 21: 1- 17، مرقس، 11: 1- 11، لوقا، 19: 29- 40، یوحنا، 12: 12- 19
. بناهای مهم مذهبی اورشلیم، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
. ابن کثیر، البدایه و النهایه، بیروت: مکتبه المعارف، بی تا، ج 8، ص 280