پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بسیاری از ما ایرانیان، همواره از تاریخ خود تعریف و تمجید می‌کنیم. آنقدر رؤیاپردازی می‌کنیم که خودمان هم باورمان می‌شود. مشهور است شخصی نام پسر خودش را رستم گذاشت. بعد می‌ترسید پسرش را صدا کند! به همین ترتیب، جریان باستانگرا در تخیلات خود، از کوروش و هخامنشیان و حتی شاهان سلسه اشکانی و ساسانی، چهره‌هایی منزّه ترسیم کردند و اکنون می‌ترسند که از آنان انتقاد کنند. حال آنکه راه درست و منطقی، که موجب رشد و تعالی جامعه می‌شود، همان «خود انتقادی» است. به ویژه در عرصه تاریخ باستان که می‌دانیم، گذشته چراغ راه آینده است. با عبرت گرفتن از تاریخ، راه را برای آینده هموار خواهیم کرد.

شاهنشاهی اشکانیان (Parthian Empire) در سال 247 پیش از میلاد توسط اَشک اول (اَرَشک یا اَرشَک) روی کار آمد. خاستگاه جغرافیایی این سلسله، نَسا (در ترکمنستان امروزی) بود و نام اصلی پایتخت کنونی کشور ترکمنستان (یعنی شهر عشق آباد) به احتمال زیاد اَشک آباد بوده است کما اینکه مردم بومی ترکمنستان هم نام پایتخت خود را به صورت اَشک آباد تلفظ می‌کنند. سلسله اشکانی تا سال 224 میلادی بر ایران حکومت کرد، یعنی شاهنشاهی اشکانیان از ابتدا تا انتها، 471 سال به درازا کشید.

این سلسله با ترکان آسیای میانه (در جبهه شرق و شمال شرق) و با رومیان (از جبهه غرب و شمال غرب) در جنگ و نزاع بود. اشکانیان خدایان را می‌پرستیدند و قائل به آزادی ادیان بودند. از جهت سیاسی نیز حکومت آنان، ملوک الطوایفی (به نوعی فِدِرال) بود. یعنی هر استان، یک حکومت مستقل از استان دیگر داشت و در حقیقت، هر استان، یک شاه داشت و بهتر است بگوییم هر استان، یک کشور شمرده می‌شد و همه این استان‌ها تحت فرمان شاهنشاه بودند.

اشکانیان گذشته از ویژگی‌های مثبتی که داشتند، به صفات ناپسندی هم مبتلا بودند و آن هم اینکه بعضاً با خواهر و مادر و دختر خود همبستری میکردند.

به عقیده‌ی صاحب‌نظران (همچون مینورسکی)، منظومه‌ی «ویس و رامین» که توسط فخرالدین اسعد گرگانی در قرن پنجم هجری از روی متنی پهلوی سروده شده، داستان عشق‌بازی خواهر و برادری با یکدیگر است، که مربوط به عصر اشکانیان می‌باشد.[1]

خانم مری بویس (Mary Boyce) زرتشتی‌ پژوه و ایران‌ شناس بزرگ معاصر، در تأیید این رسم در عصر اشکانیان مصادیقی را نیز بیان می‌دارد. از جمله ازدواج ارشک با خواهرانِ تنی خود (سیاک، اریه‌زاد، آزاد) و همچنین ازدواج تیرداد اول با خواهر خود و دیگر موارد. وی در ادامه می‌گوید که این رسم منحصر به درباره و شاهزدگان نبود، بلکه در جامعه نیز رواج داشت.[2]

در کتاب اشکانیان تالیف ایگور میخایلوویچ دیاکونوف (Igor M. Diakonoff) خاورشناس روسی و یکی از بهترین پژوهشگران در زمینهٔ تاریخ ایران باستان در خصوص این نوع از ازدواج‌ها در بین خاندان سلطنتی اشکانی آورده است که:

در سال دوم میلادی، فرهاد پنجم با مادر خویش موزا که اصالت رومی داشت، عقد ازدواج بست. برخی عقیده دارند که این موضوع حاکی از گسترش زرتشتیگری در سرزمین پارت می‌باشد.[3]

پی‌نوشت:

[1]. مرتضى راوندى‏، تاریخ اجتماعى ایران، تهران: انتشارات نگاه‏، تهران‏، 1382. ج 1 ص 590.
[2]. مری بویس، زرتشتیان باورها و آداب دینی آن‌ها، ترجمه ع. بهرامی، تهران: انتشارات ققنوس، 1391. ص 127.
[3]. ایگور دیاکونوف، اشکانیان، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام، 1351، ص ۹۸. مشاهده اسکن متن کتاب