پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ویژگی مهم علم و عصمت، دو ویژگی مهمی بوده که در دوران حیات طیبه ائمه اطهار (علیهم‌السلام) بروز و ظهور خاص و متعددی داشته است؛ مقام تسلط بر علوم مختلف که مهمترین ویژگی ائمه شیعه بوده، و صفت الهی عصمت، که سبب می‌شود وارثان نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از خطا و گناه و اشتباه منزه باشند.

علم الهی

در توضیح علم الهی اهل بیت (علیهم‌السلام) باید گفت، دانشی که برای هدایت امت از جانب خدا کسب شده و متصل به وحی است، و آن‌چه که برای راهنمایی بندگان خدا احتیاج است، در آن موجود است. امام صادق (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند:‌ «ما شجره دانش و اهل بیت پیامبر خدا هستیم و خانه ما محل فرود جبرئیل است؛ ما گنجینه علوم الهی و معادن وحی خداوند هستیم.»[1]
اما علم الهی به دو قسمت عام و خاص تقسیم می‌شود؛ علم خاص و علم عام.
امام صادق (علیه‌السلام) به نقل از پدر بزرگوارشان می‌فرمایند: «خداوند دو نوع علم دارد: علم خاص و علم عام. علم خاص خدا، علمی است که حتی ملائکه مقرب درگاهش و انبیاء از آن بی‌اطلاع هستند؛ اما علم عام خدا، همان علمی است که ملائکه مقرب و پیامبران مرسل از آن مطلعند و آن علم از جانب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ما رسیده است.»[2]

عصمت

مقام عصمت به معنای دوری از هرگونه گناه کبیره و صغیره و حتی بالاتر از آن، دوری از ترک اولی و هر آن‌چه که به نحوی رجس و پلیدی نامیده شود، است.
امام صادق (عليه‌السلام) در خطبه‌ای كه صفات ائمه (عليهم‌‎السلام) را بيان می‌کند، فرمودند: «خداوند هميشه به امام توجه دارد، او را نگه می‌دارد و از او حمايت می‌كند، دام‌های شيطان و لشكرش را از او دور كرده و حوادث شب هنگام و افسون جادوگران را از او دفع می‌کند، چنگال بدی را از او می‌گرداند و او را از ناپاكی‌ها بركنار می‌دارد و از آفات برحذر می‌دارد. از گناه معصوم است و از هر گونه هرزگی مصون؛ هر جا باشد به بردباری و نيكوكاری معروف است و به عفاف و علم و فضل بی‌نهايت موصوف است.»[3]

پی‌نوشت:
[1]. صدوق، الأمالی، كتابچى - تهران، چاپ ششم، 1376ش، ص307. «عَنِ الصَّادِقِ نَحْنُ‏ شَجَرَةُ الْعِلْمِ»
[2]. صدوق، التوحيد، جامعه مدرسين - قم، چاپ اول، 1398هـ، ص138. «إِنَ‏ لِلَّهِ‏ تَعَالَى‏ عِلْماً خَاصّاً»
[3]. كلينى، الكافی، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ چهارم، 1407 ق، ج‏1، ص204. «حَبَائِلُ إِبْلِيسَ ...»‏