پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اقامه نماز و مراقبت بر نمازهای یومیه، از الزاماتی است که یک عارف باید نسبت به آن پایبندی جدی داشته باشد. یعنی برای رسیدن به موفقیت در مسیر عرفان و تعالی، مراقبت و محافظت بر نماز از اصول مهم و اساسی در عرفان ناب به شمار می‌رود. در قرآن کریم خداوند متعال می‌فرماید: «وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ، أُولَٰئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ[مومنون/9و10]؛ و آن‌ها كه از نمازها مواظبت می‌کنند؛ آن‌ها وارثانند.»
مطابق فرمایش خداوند در این آيه يكی از ويژگی‌های مؤمنان عارف، مراقبت کردن بر نمازها عنوان شده است. مومنان و عارفان حقیقی كسانی هستند كه در حفظ و ارتقای نمازهای خود کوشا هستند.
در سوره مومنون نخستين ويژگی مؤمنان، خشوع در نماز و آخرين صفت آن‌ها، محافظت و مراقبت بر نماز شمرده شده است؛ یعنی خشوع، مراقبت برتعداد و عدد نماز، قواعد ظاهری نماز و کیفیت آن، از مهم‌ترین چیزهایی است  که یک عارف باید در رابطه خود با خالق رعایت کند. فلاحت و رستگاری عارف، از خشوع ورزیدن در نماز شروع شده و با مراقبت و محافظت بر آن ادامه پیدا می‌کند؛ چرا كه نماز مهم‌ترين رابطه خلق و خالق است. از همین جاست که باید گفت، نماز برترين مكتب عالی تربيت و بهترین وسيله‌ بيداری روح و جان و بيمه كننده‌ عارف در برابر تهاجمات و انحرافات پیش‌رو است. بنابراین نماز هرگاه با آدابش انجام گيرد زمينه مطمئن برای همه‌‌ خوبی‌ها و نيكی‌ها خواهد بود.
در آیه «وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ» صلوات جمع صلاة است، طبق فرموده خداوند، مومنان کسانی هستند که نسبت به نمازشان حسایت دارند، این خود قرينه‌‌ای است كه مراد از محافظت، مراقبت عددی نماز است. پس یک عارف مومن، مراقب است كه حتی يكی از نمازهايش نیز فوت نشود.
و به همين جهت است که كلمه صلوة درآیه مذکوربه صورت جمع آورده شده است؛ ولی در آیه (فی صلوتهم خاشعون) برای اين‌كه خشوع از جنس نماز بوده ‌و به طور مساوی شامل همه انسان‌ها می‌شود؛ به همین خاطر مفرد آمده است.[1]
رسیدن به آرامش حقیقی از خواسته‌های مهمی است که تمام عارفان به دنبال کسب آن هستند. در قرآن توجه به خدا و یاد او، آرامش دهنده قلب‌ها معرفی شده است. آن‌جا که خداوند می‌فرماید: «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ[رعد/28]؛ آگاه باشید که تنها با یاد خدا، دل‌ها آرامش می‌گیرد.» یکی از مصادیق ذکر خدا، (نماز) است. در قرآن کریم، مصداق کامل ذکرالله، نماز معرفی معرفی شده است، خداوند متعال می‌فرماید:«وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي؛ و نماز را برای یاد من به پا دار.» با توجه به واژه صلاة، مشخص است که بین انسان و پرودگارش رابطه‌ای وجود دارد؛[2] زیرا انسان در نماز با خضوع و خشوع در برابر پروردگار تمام هستی می‌ایستد. وقوف خاضعانه و خاشعانه انسان در برابر خداوند، به او نیرویی معنوی می‌بخشد که موجب صفای روحی، آرامش قلبی و امنیت روانی او می‌شود؛ چرا که حقیقت نماز، (همین نماز معمولی و ظاهری) انسان را از مشکلات دنیایی و روانی رهانیده و به آرامش می‌رساند.

اما در معنویت‌های کاذب، آن چیزی که در همان ابتدای کار، از انسان سلب می‌شود، نماز است. سران معنویت‌های کاذب، به بهانه رساندن افراد به تعالی و عشق الهی، انسان را به دلیل بی کیفیت بودن نماز موجود، توصیه به ترک نماز هر چند به صورت موقت، می‌کنند. سرکرده عرفان کیهانی می‌گوید: «اگر نمازتان از سر عشق و عاشقی و معرفت نیست بهتر است تا مدتی نخوانید و مقیم کوی دوست بمانید و به اصطلاح ترمز دستی نماز را بکشید! بلکه بگذارید تا عاشق شوید و بعد نماز بخوانید، چرا که نماز بدون عشق نماز نمی‌باشد و خم و راست شدنی بیش نیست پس بهتر که خوانده نشود چون از سر عشق و کیفیت نیست... .»[3] 

در حالی که در روایات اسلامی ترک نماز به شدت مورد سرزنش قرار گرفته است. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «مَن تَرَک صَلاتَه مُتَعَمِّداً فَقَد هَدَمَ دِینَهُ؛ کسى که عملا نمازش را ترک کند، به تحقیق که دینش را منهدم کرده است.[4]
همچنین می‌فرمایند: «مَن تَرَکَ صَلَاتَهُ حَتّى تَفُوته مِن غَیرِ عُذرٍ فَقَد حَبِطَ عَمَلُه؛ کسى که نمازش را بدون عذر ترک کند (نخواند) تا وقت آن بگذرد، تمامی عمل او نابود شده است.[5]

پی‌نوشت

[1]. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، نشر دارالکتب‌الاسلامیه، ج 15، ص 14.
[2]. باقری، حسین، مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید، نشر نهاد رهبری در دانشگاه‌ها، ص187.
[3]. ر.ج فایل صوتی طاهری ترم دوم عرفان کیهانی. 
[4]. علامه مجلسی، بحارالانوار، نشر اسلامیه، ج ۸۲، ص ۲۰۲.
[5]. همان، ص ۲۰۳. محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، نشر دارالحدیث، ج ۵، ص ۴۰۳.