متن مقاله
کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم، از جمله کتاب‌های روایی معروف اهل سنت هستند که اهل سنت اهتمام بسیار زیادی برای این دو کتاب قائلند، و برخی در مورد این دو کتاب غلو کرده و آن‌ها را بعد از قرآن، صحیح‌ترین، دقیق‌ترین و با اعتبارترین کتاب‌ها می‌دانند، تا جایی که تا نام بخاری و مسلم می‌آید بسیاری حتی به خود اجازه بررسی سندی و دلالی روایت را نمی‌دهند و بی‌درنگ روایت را می‌پذیرند. هم‌چنین همه‌ساله در نقاط مختلف سنی نشین از جمله زاهدان، ختم بخاری به مدت دوهفته برگزار می‌شود؛ این در حالی است که همه علما و بزرگان، این دیدگاه را ندارند و بسیاری از ایشان، روایات صحیح مسلم و بخاری را به صورت کامل تأیید نمی‌کنند؛ برای نمونه، ابوالفتح احمد بن برهان بغدادی،[1] یکی از شخصیت‌هایی است که در مورد بخاری و مسلم، طعن داشته و همه روایات این دو کتاب را مقبول نمی‌داند. وی در مورد صحیح بخاری و مسلم تصریح دارد: «خبر واحد مفید علم نیست، ولی برخی از اهل حدیث، در مورد این دو کتاب غلو کرده‌اند، این‌ها گمان کرده‌اند، آن‌چه را که در مسلم و بخاری وارد شده است، حتماً صحیح است، ... در حالی‌که بخاری معصوم نیست، پس قطع به قولش نمی‌شود کرد. اهل حدیث و اهل علم، غلط‌هایی از مسلم و بخاری گرفته‌اند، و وهمیات و حرف غلط این دو را ثابت کرده‌اند، که اگر قول این دو قطعی بود، نمی‌بایست ایشان این کار را در مورد این دو انجام دهند، افزون بر این‌که روایت، مثل شهادت است و هیچ اختلافی وجود ندارد که شهادت مسلم و بخاری قطع آور نیست.»[2]
پس بنا بر گفته این عالم بزرگ اهل سنت نمی‌توان تعصب بی‌مورد پیرامون کتاب بخاری و مسلم داشت و باید پذیرفت که روایات نادرستی هم در این دو کتاب وجود دارد که در جای خود، برخی از روایات ضعیف و یا مخالف سنت استخراج و بیان می‌گردد.

پی‌نوشت:

[1]. وی از علمای بزرگ شافعی مذهب و متوفای 518ق است؛ ابن برهان، در ابتدا بر مذهب حنبلی بود، اما بعد از مدتی، مذهبش را تغییر داده و به مذهب شافعی روی آورد. در مورد او گفته شده است که بسیار قوی الحفظ و در مسائل فقهی و اصول بسیار قوی بود.
[2]. ابن برهان بغدادی، احمد بن علی، الوصول الی الاصول، ج2، ص174، تحقیق: ابوزنید، عبدالحمید، مکتبة المعارف، ریاض، چاپ اول، 1404ق؛ «خبر الواحد لا يفيد العلم، خلافًا لبعض أصحاب الحديث فإنهم زعموا أن ما رواه مسلم والبخارى مقطوع بصحته، وعمدتنا أن العلم لو حصل بذلك لحصل لكافة الناس كالعلم بالأخبار المتواترة لأن البخارى ليس معصوما عن الخطأ، فلا نقطع بقوله، لأن أهل الحديث وأهل العلم غلطوا مسلما والبخارى وثبتوا أوهامهما ولو كان قولهما مقطوعا به لا ستحال عليهما ذلك» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.

نویسنده: علی اکبر لطفی