در اسلام، راه‌های مختلفی برای محرمیت وجود دارد، که به سه طریق نَسَبی، سَبَبی و رضاعی معروف است؛ هفت دسته از مردان و زنان از طریق نسب با یکدیگر محرمند؛ از طریق شیر خوردن (رضاع)، با تحقق چند شرط، دایه و شوهرش، مادر و پدر رضاعی کودک شیرخوار شده، و در واقع، کودک شیرخوار، یکی از فرزندان این خانواده به‌حساب می‌آید.[1]
همه فرق اسلامی متفقند، شیر خوردن پس از طفولیت و زمان شیرخوارگی کودک، موجب مَحرمیت نیست، که به آن رضاع کبیر می‌گویند؛ رضاع کبیر، مورد پذیرش شیعه نیست و به‌طور طبیعی، شیعیان در این مورد که به عایشه نسبت می‌دهند، به رضاع کبیر معتقد بود  و از این طریق، با عده‌ای مَحرم شده و با آنان ملاقات می‌کرد سخنی ندارند و نمی‌پذیرند و در هیچ‌یک از کتب روایی معتبر شیعه نیز از این موضوع سخنی به‌میان نیامده است؛ اما در کتب روایی اهل سنت، روایتی وجود دارد که شیرخوردن مرد اجنبی را از زن اجنبی اجازه داده و این امر را موجب ایجاد محرمیت دانسته است.
این روایت از عایشه نقل شده است، به این مضمون که مردى به‌‌نام «ابوحذیفه» همسرى به نام «سهله» و پسرخوانده‌اى به نام «سالم» داشت. وقتى آیه‌ی «ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ الله فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَلَكِنْ مَا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ ۚ وَكَانَ الله غَفُورًا رَحِيمًا.[احزاب/5]  شما پسر خوانده‌ها را به پدرانشان نسبت دهید که این نزد خدا به عدل و راستی نزدیک‌تر است و اگر پدرانشان را نشناسید (باز فرزند و ارث‌بر شما نیستند، بلکه) در دین برادران و یاران شما هستند، و در کار ناشایسته‌ای که به خطا کنید بر شما گناهی نیست، لیکن آن کار زشتی که به عمد و با اراده قلبی می‌کنید بر آن گناه مؤاخذه می‌شوید، و (اگر از این هم پشیمان شوید و توبه کنید باز) خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.» نازل شد که پسرخوانده معنا ندارد، ابوحذیفه به سالم گفت: «تو دیگر پسر ما نیستى»، ولى سالم روى علاقه‌اى که به این خانواده داشت، نزد آن‌ها می‌آمد و گاهى هم سهله تنها بود، وقتى ابوحذیفه می‌فهمید، ناراحت می‌شد، زنِ ابوحذیفه خدمت پیامبر آمد و مشکل را عرض کرد، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به او فرمود: «از شیر خودت به او بده»، سهله گفت: او بزرگ است، چگونه به او شیر دهم؟ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در جواب فرمود: «می‌دانم که او بزرگ است، ولی جواب همان است که گفتم.» این روایت در کتاب صحیح مسلم،[2] مسند احمد،[3] سنن الکبری[4] و کتب حدیثی دیگر اهل سنت آمده است.
عایشه و حفصه، این روایت را مبنا قرار داده و رضاع کبیر (بعد از ایام شیر خوارگی) را باعث محرمیت می‌دانستند، ولى باقی همسران پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر خلاف عایشه و حفصه، این قضیه را موردی و مخصوص سالم می‌دانستند؛ بیهقی در کتاب سنن الکبری آورده است، عایشه با هر مردى که مى‌خواست تکلّم کند، به دختران برادرش امر می‌کرد که 5 بار به او شیر دهند، تا به او مَحرم شود، دیگر همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از این کار ابا داشتند و با این نوع رضاع، کسی را بر خود محرم نمی‌دانستند و اجازه نمی‌دادند مردی که به این شیوه مَحرم شده است، بر آنان وارد شود، مگر این‌که در خردسالی شیر خورده باشد. آن‌ها به عایشه می‌گفتند ما معتقدیم شاید این حکم، رخصتی از جانب پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای سالم بوده است.[5]
بخاری هم در صحیحش این روایات را به‌‌طور ناقص تا آیه‌ی 5 سوره احزاب آورده و به ادامه‌ی آن اشاره نکرده است.[6] ولی در تاریخ، این فتوایی که به عایشه نسبت داده شده، مسلّم است و آن از اجتهادات ایشان است.

پی‌نوشت:

[1]. «رضاع کبیر، از اسباب مَحرمیت نیست!»
[2]. «عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: جَاءَتْ سَهْلَةُ بِنْتُ سُهَيْلٍ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنِّي أَرَى فِي وَجْهِ أَبِي حُذَيْفَةَ مِنْ دُخُولِ سَالِمٍ وَهُوَ حَلِيفُهُ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَرْضِعِيهِ»، قَالَتْ: وَكَيْفَ أُرْضِعُهُ؟ وَهُوَ رَجُلٌ كَبِيرٌ، فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَالَ: «قَدْ عَلِمْتُ أَنَّهُ رَجُلٌ كَبِيرٌ»، زَادَ عَمْرٌو فِي حَدِيثِهِ: وَكَانَ قَدْ شَهِدَ بَدْرًا، وَفِي رِوَايَةِ ابْنِ أَبِي عُمَرَ: فَضَحِكَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ» صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج2، ص1076، ح1453.
[3]. «عَنْ عَائِشَةَ، جَاءَتْ سَهْلَةُ بِنْتُ سُهَيْلٍ فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، إِنِّي أَرَى فِي وَجْهِ أَبِي حُذَيْفَةَ مِنْ دُخُولِ سَالِمٍ عَلَيَّ، فَقَالَ: «أَرْضِعِيهِ» فَقَالَتْ: كَيْفَ أُرْضِعُهُ وَهُوَ رَجُلٌ كَبِيرٌ؟ فَضَحِكَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «أَلَسْتُ أَعْلَمُ أَنَّهُ رَجُلٌ كَبِيرٌ» . ثُمَّ جَاءَتْ فَقَالَتْ: «مَا رَأَيْتُ فِي وَجْهِ أَبِي حُذَيْفَةَ شَيْئًا أَكْرَهُهُ».» مسند احمد، احمد بن حنبل، ج40، ص 130.
[4]. «عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: جَاءَتْ سَهْلَةُ بِنْتُ سُهَيْلِ بْنِ عَمْرٍو إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ: إِنِّي أَرَى فِي وَجْهِ أَبِي حُذَيْفَةَ مِنْ دُخُولِ سَالِمٍ عَلَيَّ قَالَ: "أَرْضِعِيهِ" قَالَتْ: وَهُوَ رَجُلٌ كَبِيرٌ؟ فَضَحِكَ وَقَالَ: "أَلَسْتُ أَعْلَمُ أَنَّهُ رَجُلٌ كَبِيرٌ؟" قَالَتْ: فَأَتَتْهُ بَعْدُ وَقَالَتْ: مَا رَأَيْتُ فِي وَجْهِ أَبِي حُذَيْفَةَ بَعْدُ شَيْئًا أَكْرَهُهُ رَوَاهُ مُسْلِمٌ فِي الصَّحِيحِ، عَنْ عَمْرٍو النَّاقِدِ وَابْنُ أَبِي عُمَرَ عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ.» السنن الکبری، بیهقی، ج7، ص756.
[5]. «فَبِذَلِكَ كَانَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا تَأْمُرُ بَنَاتِ أَخِيهَا أَنْ يُرْضِعْنَ مَنْ أَحَبَّتْ عَائِشَةُ أَنْ يَرَاهَا وَيَدْخُلُ عَلَيْهَا خَمْسَ رَضَعَاتٍ فَيَدْخُلُ عَلَيْهَا وَأَبَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَسَائِرُ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يُدْخِلْنَ عَلَيْهِنَّ مِنَ النَّاسِ بِتِلْكَ الرَّضَاعَةِ حَتَّى يُرْضِعْنَ فِي الْمَهْدِ وَقُلْنَ لِعَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا وَاللهِ مَا نَرَى لَعَلَّهَا رُخْصَةٌ لِسَالِمٍ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دُونَ النَّاسِ.» السنن الکبری، بیهقی، ج7، ص756.
[6]. «عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، زَوْجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَنَّ أَبَا حُذَيْفَةَ، وَكَانَ مِمَّنْ شَهِدَ بَدْرًا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، تَبَنَّى سَالِمًا، وَأَنْكَحَهُ بِنْتَ أَخِيهِ هِنْدَ بِنْتَ الوَلِيدِ بْنِ عُتْبَةَ، وَهُوَ مَوْلًى لِامْرَأَةٍ مِنَ الأَنْصَارِ، كَمَا «تَبَنَّى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَيْدًا» وَكَانَ مَنْ تَبَنَّى رَجُلًا فِي الجَاهِلِيَّةِ دَعَاهُ النَّاسُ إِلَيْهِ وَوَرِثَ مِنْ مِيرَاثِهِ، حَتَّى أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: (ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ) [الأحزاب: 5]. فَجَاءَتْ سَهْلَةُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " فَذَكَرَ الحَدِيثَ.» صحیح بخاری، بخاری، ج5، ص81.
«عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا: أَنَّ أَبَا حُذَيْفَةَ بْنَ عُتْبَةَ بْنِ رَبِيعَةَ بْنِ عَبْدِ شَمْسٍ، وَكَانَ مِمَّنْ شَهِدَ بَدْرًا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، تَبَنَّى سَالِمًا، وَأَنْكَحَهُ بِنْتَ أَخِيهِ هِنْدَ بِنْتَ الوَلِيدِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ رَبِيعَةَ وَهُوَ مَوْلًى لِامْرَأَةٍ مِنَ الأَنْصَارِ، كَمَا "تَبَنَّى النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَيْدًا، وَكَانَ مَنْ تَبَنَّى رَجُلًا فِي الجَاهِلِيَّةِ دَعَاهُ النَّاسُ إِلَيْهِ وَوَرِثَ مِنْ مِيرَاثِهِ، حَتَّى أَنْزَلَ اللَّهُ (ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ) [الأحزاب:5] إِلَى قَوْلِهِ (وَمَوَالِيكُمْ) [الأحزاب:5] فَرُدُّوا إِلَى آبَائِهِمْ، فَمَنْ لَمْ يُعْلَمْ لَهُ أَبٌ، كَانَ مَوْلًى وَأَخًا فِي الدِّينِ" فَجَاءَتْ سَهْلَةُ بِنْتُ سُهَيْلِ بْنِ عَمْرٍو القُرَشِيِّ ثُمَّ العَامِرِيِّ - وَهِيَ امْرَأَةُ أَبِي حُذَيْفَةَ بْنِ عُتْبَةَ - النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا كُنَّا نَرَى سَالِمًا وَلَدًا، وَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ فِيهِ مَا قَدْ عَلِمْتَ فَذَكَرَ الحَدِيثَ.» صحیح بخاری، بخاری، ج7، ص7.
«آیا ام المؤمنین عایشه در جواز رضاع کبیر، مؤیّدی داشت؟»
«توهین برخی از علمای اهل سنت به عایشه»