ابن تيميّه مى‌‏نويسد: بى‏‌گمان، فرستاده خاتم (صلى‌الله‌عليه‌وآله)، برترين مردمان است و هر كه شبيه‏‌ترين مردم به ایشان باشد، از ديگرانى كه اين‌گونه نيستند، برتر است. خلافتْ، جانشينى نبوّت است، نه پادشاهى؛ از اين‌رو، هر كه جانشين نبى شود و بر جاى او بنشيند، شبيه‌‏ترين مردمان به ایشان خواهد بود و شبيه‌‏ترين فرد به نبى از همگان برتر است. بنابراين، هر كه جانشين پيامبر شود، از ديگران به ایشان شبيه‏‌تر است و شبيه‏‌ترين، برترين است؛ پس خليفه، برترين فرد خواهد بود.[1]
اين سخن كه «شبيه‌‏ترين فرد به نبى، از همگان برتر است» گفته‌‏اى پذيرفته و درست است؛ زيرا شكّ و ترديدى نيست كه نبى، برترين مردمان است و شبيه‏‌ترين فرد به افضل از همگان، خود افضل است. حديث تشبيه، مصداق حقيقى اين واقعيّت‏ را نمایان می‌سازد.
حديث «تشبيه» يا «اشباه»، حديثى است كه از نظر سند، صحیح و از جهت دلالت به امامت، در غايت استوارى است.
اين حديث شريف را گروهى از حافظان و پيشوايان مورد اعتماد اهل تسنّن روايت كرده‏‌اند، و از سخنان اركان و پيشوايان و حافظان بزرگ اهل تسنّن و دانشمندان نامى ايشان در علوم گوناگون، دريافت می‌شود كه حديث تشبيه، با الفاظ و عبارات گوناگون و با زنجيره‏‌هاى نقل و سندهاى مختلف، حديثى صحيح است و بى‏‌گمان، سخنى است كه دانشمندان سنّى به گونه مستند، از شمارى از صحابه، از پيامبر گرامى و فرستاده بزرگ الهى (صلى‌الله‌عليه‌وآله) نقل كرده‌اند.
آرى! آنان حديث تشبيه را در كتاب‌هاى خود روايت كرده و آورده‌‏اند و در سخنان خود بدان استشهاد کرده و در اشعار خود سروده‏‌اند.[2]
حديث «تشبيه» در بردارنده اين حقيقت است كه ويژگی‌‌هاى والا و صفات كريمانه‌‏اى كه در پيامبران الهى پراكنده شده، در سرور ما، اميرالمؤمنين (عليه‌السلام) يك‌جا فراهم آمده است، و اين از حقايقى است كه به برترى آن حضرت از خلفای سه‌گانه و از ساير مردمان دلالت می‌کند، و چون اميرالمؤمنين (عليه‌السلام) برترين فرد امّت پس از رسول خداست، تنها اوست كه شايسته «خلافت عامّ» و «امامت كبرا» است.
پيامبر اکرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله) فرمودند: «مَنْ أرادَ أنْ يَنْظُرَ إلى آدَمَ في عِلْمِهِ وَ إلى نُوحٍ في فَهْمِهِ (في تقواه) وَ إبْراهيمَ في حُكْمِهِ( في حلمِهِ)[3] وَ يَحْيَى بْنِ زَكَريَّا في زُهْدِهِ وَ مُوسَى بْنِ عِمْرانَ في بَطْشِهِ، فَلْيَنْظُرْ إلى عَليِّ بْنِ أبي‌‏طالِبٍ.[4] هر كه مى‌‏خواهد دانش آدم و فهم (وتقوای) نوح و حكمت (یا بردباری) ابراهيم و زهد يحيى بن زكريّا و صلابت موسى بن عمران را ببيند، على بن ابى‏‌طالب را بنگرد.»
دانش، تقوی، بردباری، زهد و توانمندى، شريف‏‌ترين ويژگی‌‌ها هستند و على (علیه‌السلام) به كامل‌‏ترين مرتبه اين صفات دست يافته بود؛ چرا كه دانش انبياء بى‌‏نقص‌‏ترين دانش و فهم ايشان تمام‏‌ترين فهم و زهد و تقوای آنان رفيع‌‏ترين زهد و تقوا است. این کمالات انبیاء، در حضرت علی یک‌جا جمع شده است؛ از آن‌جا که انبیاء در علم، تقوا، و... برتر از صحابه و خلفا هستند؛ پس اعلمیت، باتقواتر بودن، و افضلیت و برتری امام علی‌ (علیه‌السلام) از آنان نیز ثابت می‌گردد.
علی (علیه‌السلام)، وارث کمالات انبیاء است. قرآن کریم می‌فرماید:«و َعَلَّمَ آدَمَ الأَسماءَ کلّها.[بقره/31] وخداوند به پیغمبرش، حضرت آدم (علیه‌السلام) همه اسماء را تعلیم کرد.» این تعلیم الهی بوده و لدنی است و معجزه وار است و از نوع علوم اکتسابی و طبیعی نیست، و علی (علیه‌السلام) وارث علم آدم است.
حضرت رسول ‌(صلى‌الله‌عليه‌وآله) بردبارى على را به بردبارى ابراهيم، تشبيه كرده است.
بردبارى از شريف‌‏ترين ويژگی‌هاست؛ خدا ابراهيم (عليه‌السلام) را بدين صفت ستوده است: «إِنَّ إِبْراهيمَ لَحَليمٌ أَوَّاهٌ مُنيب.[هود/75] البته ابراهيم بردبار و نرم دل (مهربان) و بازگشت ‏كننده به خدا بود.» «إنَّ إبْراهيمَ لَأوَّاهٌ حَليمٌ.[توبه/114] به راستى، ابراهيم مهربان و بردبار بود.»
از نمونه‏‌هاى بردبارى ابراهيم (كه كوه‌هاى استوار تاب آن را ندارند) پذيرش فرمان خداى متعال در بريدن سر فرزندش است. وى فرزندش را به پهلو بر زمين خوابانيد و دستان او را بست و چند بار چاقو را بر گلوى او كشيد كه اگر خدا آن را از بريدن باز نمى‌‏داشت، سرش را از تنش جدا می‌کرد.
نبىّ اكرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله) على را در زهد، به يحيى بن زكريّا (عليهماالسلام) همانند ساخته است.
يحيى (عليه‌السلام) در ميان گذشتگان و آیندگان فرزندان آدم، نمونه زهد و دنياپرهيزى است.
پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله)، امیرالمؤمنین را در استوارى و توانمندى، به موساى كليم تشبيه كرده است.
موسى بسيار توانمند بود؛ در اين‌باره، داستان آن قبطى كه موسى تنها مشتى بر وى كوفت و او جان داد، براى آگاهى بس است.
اين در حالى بود كه موسى در سرزمين فرعون و زير دست او بود و بنى‌‏اسرائيل به خوارى، تحت قدرت فرعون مى‏‌زيستند و قبطيان صاحب شكوه و جاه و فرمانروايى بودند.
سلام و درود خالصانه و متواضعانه ما به محضر فرزند انبیاء و وارث انبیاء امیرالمؤمنین، علی ‌(علیه‌السلام).

پی‌نوشت:

[1]. ابن تیمیه، منهاج السنّه، ج8، ص228.
[2]. برای اطلاع بیشتر به نفحات الأزهار(حدیث تشبیه) اثر محقق عالی‌قدر آیت الله سیدعلی میلانی مراجعه شود.
[3]. گنجی شافعی، كفاية الطالب فى مناقب على بن ابى‏‌طالب، ص121. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. مازندرانی، ابن شهرآشوب، مناقب على بن ابى‏‌طالب، ص40.