یکی از عبادات مهم در دین مبین اسلام، خواندن نماز است که ستون دین است؛ در برخی از روایات اهل سنت، حکم کفر تارک الصلاة ذکر شده است و بعضی از عالمان اهل سنت، این‌گونه حکم کرده‌اند.
در بین عوام جامعه، گاهی مسائلی مشهور می‌گردد که هیچ اصلی در دین ندارد و آن را به پیامبر اکرم نسبت می‌دهند، ازجمله این‌که به ایشان نسبت داده شده که نمازی به عنوان کفاره نمازهای خوانده نشده داریم و اگر کسی نماز خاصی را در زمانی خاص بخواند، کفاره و جایگزین تمام نمازهای ترک شده او می‌شود.
مثلاً در کتابی که توسط دارالافتاء مصر منتشر شده است کسی سؤال کرده است که این حدیثی که در ورقه‌ای تکثیر شده و پخش کرده‌اند که نماز کفاره که در حدیثی نبوی آمده است و به این کیفیت است: «در جمعه آخر ماه رمضان، 4 رکعت با یک تشهد خوانده شود، و در هر رکعت، پس از حمد، 15 مرتبه سوره قدر و 15 مرتبه سوره کوثر خوانده شود.» صحت دارد یا نه؟
در این ورقه نوشته‌اند که در نقل ابوبکر از نماز کفاره آمده است که آن کفاره 400 سال و در نقل امیرالمؤمنین آمده است که کفاره 1000 سال است؛ به طور طبیعی، انسان 60 سال یا 100 سال عمر می‌کند، اضافه‌ای که در این حدیث از پیامبر نقل کرده‌اند، کفاره برای والدین و زن و بچه‌ها و نزدیکان کسی است که این نماز را می‌خواند.[1]
هم‌چنین شوکانی گفته است این حدیث نزد عده‌ای از متدینین شهر صنعاء، در زمان ما مشهور شده است و بسیاری از آن‌ها آن را انجام می‌دهند و نمی‌دانم که آن را چه کسی برایشان ساخته است.[2]
در تاریخ و شرح حال برخی راویان ذکر شده است که برای این‌که مردم را ھدایت و راھنمایی کند، حدیثی از پیامبر جعل می‌کرد، تا مردم را به سمت عبادات و کارهای خوب سوق دهد و فکر می‌کرد با گفتن حدیث از قول پیامبر، مردم بھتر می‌پذیرند.
شاید این حدیث ساختگی هم از قبیل همین احادیث جعلی باشد که شخصی می‌بیند که گروه زیادی از مردم نماز نمی‌خوانند، برای سوق دادن آنان به نماز، دست به جعل چنین حدیثی زده است.

در مورد این حدیث، نظر علمای اهل سنت به شرح است:
- رشیدرضا می‌گوید: مثل چنین حدیثی، قلب را از غصه آب می‌کند، اگر در قلب، نشانی از ایمان و اسلام باشد؛ ای مسلمانان! چه زمانی شنیده‌اید که چند رکعت، کفاره تمام نمازهای واجب خوانده نشده گردد؟ آیا این ازبین بردن دین نیست؟ ای کاش می‌دانستم کسی‌که این حدیث را تصدیق می‌کند، برای چه خودش در شهر خود و در مسافرت، در گرما و سرما، به خواندن نمازهای یومیه اقدام می‌کند؛ این حدیث می‌گوید نماز را رها کنید و به نماز نزدیک نشوید؛ (با خواندن 4 رکعت نماز، از تمام نمازهای خود و خانواده‌تان کفایت می‌شود.)[3]
- شوکانی هم می‌گوید: «در ساختگی بودن این حدیث، اشکالی نیست.»[4]
- لکنوی از علمای هندی قرن 13 پس از نقل کلام ملاعلی قاری و شوکانی و دهلوی در رد این حدیث، می‌گوید: «برای اثبات ساختگی بودن این حدیث که در کتاب‌های دعا یافت می‌شود، با دلایل عقلی و نقلی، رساله‌ای به نام «ردع الاخوان عن محدثات آخر جمعه رمضان» نوشته‌ام و در آن فوایدی را ذکر کردم که اذهان را فعال کرده و گوش‌ها بدان اعتنا کرده و می‌شنوند، ...»[5]
دارالافتاء مصر هم درباره این حدیث آورده‌اند که شکی در نسبت دادن دروغین این کلام به پیامبر اکرم نیست، و نشانه‌های ساختگی بودن آن ظاهر است، هم‌چنین این حدیث قواعد شرعی را هم تکذیب می‌کند.[6]

پی‌نوشت:

[1]. «قام بعض الناس بتوزيع ورقة مكتوب فيها: صلاة الكفارة، مع حديث طويل فى كيفيتها منسوب للنبى صلى الله عليه وسلم، جاء فيه أن من فاتته صلاة فى عمره ولم يحصها يصلى فى آخر جمعة من رمضان أربع ركعات بتشهد واحد يقرأ فى كل ركعة فاتحة الكتاب وسورة القدر خمس عشرة مرة وسورة الكوثر كذلك، وهى كفارة أربعمائة سنة فى رواية أبا بكر وألف سنة فى رواية على، ولما كان ابن آدم يعيش ستين أو مائة سنة فالصلاة الزائدة تكون لأبويه وزوجته وأولاده وأقاربه وأهل البلد، وبعد الصلاة يصلى على النبى صلى الله عليه وسلم مائة مرة، ويدعو بهذا الدعاء، وهو دعاء بطلب المغفرة.» فتاوى دار الإفتاء المصرية، دارالإفتاء المصرية، ج9، ص144.
[2]. «وَلَكِنَّهُ اشْتَهَرَ عِنْدَ جَمَاعَةٍ مِنَ الْمُتَفَقِّهَةِ بِمَدِينَةِ صَنْعَاءَ فِي عَصْرِنَا هَذَا وَصَارَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ يَفْعَلُونَ ذَلِكَ وَلا أَدْرِي مَنْ وَضَعَهُ لَهُمْ. فَقَبَّحَ اللَّهُ الْكَذَّابِينَ.» الفوائد المجموعة، شوكانی، ص54.
[3]. «لمثل هذا يذوب القلب من كمد ... إن كان في القلب إسلام وإيمان
متى سمعتم يا معشر المسلمين أن ركيعات مبتدعات تكفر ما على الإنسان من الصلوات المكتوبات؟ أليس هذا هدمًا للركن الذي لم يبق سواه؟ وليت شعري لماذا يجهد المصلي نفسه بأداء الصلوات الخمس في الحضر والسفر، والبرد والحر، وهو يصدق بهذه (الفائدة المنكرة، والبدعة المحرمة، والضلالة المحررة) إن هذا المُقرّ على هذه الفائدة والحاكي لها، والمعتقد بها، يريد أن يقول: دعوا الصلوات واهجروها ولا تقربوها، فهذه الفائدة فيها الكفاية. أليست هذه غواية؟ وفي الضلال نهاية؟» مجلة المنار، رشيد رضا، ج26، ص769. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. «هَذَا مَوْضُوعٌ لا إِشْكَالَ فِيهِ وَلَمْ أَجِدْهُ فِي شَيْءٍ مِنَ الْكُتُبِ الَّتِي جَمَعَ مُصَنِّفُوهَا فِيهَا الأَحَادِيثَ الْمَوْضُوعَةَ.» الفوائد المجموعة، شوكانی، ص54. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. «قلت وَقد ألفت لإِثْبَات وضع هَذَا الحَدِيث الَّذِي يُوجد فِي كتب الأوراد والوظائف بِأَلْفَاظ مُخْتَلفَة مختصرة ومطولة بالدلائل الْعَقْلِيَّة والنقلية رِسَالَة مُسَمَّاة بردع الأخوان عَن محدثات آخر جُمُعَة رَمَضَان وأدرجت فِيهَا فَوَائِد تنشط بهَا الأذهان وتصغي إِلَيْهَا الآذان فلتطالع فَإِنَّهَا نفيسة فِي بَابهَا رفيعة الشَّأْن.» الآثار المرفوعة في الأخبار الموضوعة، لکنوی، ص86. جهت مشاهده صفحاتی از کتاب لکنوی در این زمینه کلیک کنید.
[6]. «لا شك أن هذا الحديث مكذوب على رسول الله صلى الله عليه وسلم وعلامات الوضع ظاهرة عليه وهذا الحديث تكذبه القواعد الشرعية.» فتاوى دار الإفتاء المصرية، دارالإفتاء المصرية، ج9، ص144.