متن مقاله:
یکی از احادیثی که مساله جانشینی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را مورد توجه قرار داده و به دنبال تعیین مصادیق آن است، حدیث دوازده خلیفه است. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این‌باره می‌فرماید: «پس از من دوازده نفر خليفه كه از قريش هستند بيرون خواهند شد، پرسيدند پس از آن‌ها چه خواهد شد؟ فرمود: بعد از اين دوران هرج و مرج خواهد آمد.»[1] این روایت نزد پیروان مکتب تشیع مورد پذیرش قرار گرفته و محتوای آن را متواتر معنوی می‌دانند؛[2] اهل‌سنت نیز بر این حدیث صحه گذاشته و سند آن را صحیح می‌دانند.[3]
بدون شک این روایت به اندیشه شیعه مبنی بر قبول دوازده امام معصوم (علیهم‌السلام) نزدیک‌تر است و از این‌روی عالمان اهل‌سنت به دنبال توجیهی برای آن هستند. به عنوان مثال ابن‌حجر عسقلانی از استوانه‌های علمی اهل‌سنت این حدیث را قابل تطبیق بر خلفای بنی‌امیه می‌داند و در تبیین آخر روایت «ثمّ يكون الهرج»، بیان می‌کند که هرج و مرج همان قتل‌های فراوانی است که در انتهای حکومت بنی‌امیه منتشر شد.[4]
این در حالی است که تاریخ گواهی می‌دهد، خونریزی‌های فراوان در زمان حکومت عبدالملک و یکی از حاکمان خونریز وی یعنی حجاج بن یوسف ثقفی رخ داده است. این مطلب از سوی سیوطی یکی از عالمان بزرگ اهل‌سنت تایید شده است.[5]

پی‌نوشت:

[1]. «يكون بعدي اثنا عشر خليفه كلهم من قريش»، فقالوا له: ثمّ يكون ماذا؟ قال: «ثمّ يكون الهرج». طبرسی، امین‌الاسلام، اعلام الوری باعلام الهدی، بی‌جا، بی‌تا؛ ج 2، ص 161. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، تحقیق:‌ علی شیری، دار احیاء التراث، بیروت، چاپ اول، 1408 ه. ج 6، ص 279.
[2]. ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی،  1413 ه، من لا یحضره الفقیه،‌به کوشش علی اکبر غفاری، قم، انتشارات اسلامی؛ ج 4، ص 180.
[3]. البانی، ناصر الدین، سلسله الاحادیث الصحیحه، ریاض، مکتبه المعارف، 1415 ه، ج 1، ص 719.
[4]. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج 13، ص 214.
[5]. سیوطی، جلال الدین، 1371 ه، تاریخ الخلفاء، مصر، سعادت؛ ص 220.