در صحیح بخاری و صحیح مسلم آمده است: «ابوسلمه می‌گفت: من و برادر عایشه، بر عایشه وارد شدیم، پس پرسیدیم که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) چگونه غسل می‌کرد، عایشه ظرف آبی طلبید و با آن غسل کرد و بر سر خود آب ریخت، و بین ما و عایشه حجابی بود.»[1]
علما در این حدیث حجاب را به معنی غسل با لباس دانسته‌اند و در شرح روایت گفته‌اند: «عایشه قسمت‌هایی از بدنش را که برای محارم دیدنش جایز نیست را پوشانده بود، او موها و قسمت‌های بالای بدن را نپوشانده بود که آن‌ها طریقه غسل او را ببینند.»[2] پس منظور از حجاب، غسل بدون لباس پشت پرده نبود، بلکه منظور غسل از روی لباس بود.
در این حدیث دو نفری که خدمت عایشه رفتند و او غسل را به آن‌ها یاد داد، یکی برادر رضاعی عایشه بود، چنان‌که در حدیث صحیح مسلم آمده است؛ نفر دوم نیز ناقل حدیث به نام أبوسلمه فرزند عبدالرحمن بن عوف است؛ ابوسلمه خواهر زاده ام‌المؤمنین عایشه است. ذهبی می‌گوید: «ام کلثوم (خواهر عایشه) او را شیر داده است، پس عایشه خاله‌ی رضاعی اوست.»[3] عینی هم می‌گوید: «او خواهرزاده رضاعی عایشه است که ام کلثوم دختر ابوبکر به او شیر داده است.»[4]
ام کلثوم در پایان سال 13 هجری پس از فوت ابوبکر به‌دنیا آمده است، و پس از ازدواج اسماء و حضرت علی، دو فرزند ابوبکر، (محمد و ام کلثوم) در خانه امیرالمؤمنین بزرگ شدند. بنابراین ام کلثوم تا سال تولد ابوسلمه که نهایتاً در سال 22 هجری یا قبل آن بوده است،[5] هشت سال بیشتر نداشته، بنابراین رضاع در بزرگسالی ابوسلمه رخ داده است، که مطابق با فتوای عایشه می‌باشد، و محرمیت با شیر دادن به فرد بزرگسال را عده‌ای از عالمان اهل سنت فتوا داده‌اند.
ابن حجر عسقلانی این فتوا را به عطا، لیث بن سعد، عایشه و حفصه نسبت داده است و می‌گوید: «عبدالرزاق از ابن‌جریج نقل می‌کند: مردی به نزد عطاء رفت و گفت: به هنگام بزرگسالی‌ام، زنی از شیرش به من داده است، آیا می‌توانم با او ازدواج کنم؟ عطا گفت: خیر! (زیرا به‌واسطه شیرخوردن، مَحرَم شده است). ابن‌جریج می‌گوید: به عطا گفتم: این نظر تو می‌باشد؟ گفت: آری! عایشه نیز این‌چنین به دختران برادرش حکم می‌کرد. (که به افراد بزرگسال، شیر بدهند) این نظر لیث بن سعد نیز می‌باشد. ابن‌عبدالبر نیز می‌گوید: در نظر او در مورد این مطلب هیچ اختلافی نیست. سپس ابن‌حجر می‌گوید: طبری در تهذیب الآثار، در مسند علی (علیه‌السلام) این مسأله را آورده و به اسناد صحیح، نظر حفصه را هم چون نظر عایشه بیان کرده است. و این امر نشان دهنده تخصیصی است بر کلام عام ام‌سلمه که فرموده بود: دیگر همسران رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از این که دیگران به‌واسطه چنین رضاعتی (شیرخوردنی) بر ایشان وارد شوند، خودداری می‌نمودند، و این سخن ام سلمه را مسلم بن حجاج و دیگران بیان کرده‌اند.»[6]

پی‌نوشت:

[1]. «حدثنا عبد اللَّهِ بن مُحَمَّدٍ قال حدثنی عبد الصَّمَدِ قال حدثنی شُعْبَةُ قال حدثنی أبو بَکْرِ بن حَفْصٍ قال سمعت أَبَا سَلَمَةَ یقول دَخَلْتُ أنا وَأَخُو عَائِشَةَ على عَائِشَةَ فَسَأَلَهَا أَخُوهَا عن غُسْلِ النبی فَدَعَتْ بِإِنَاءٍ نَحْوًا من صَاعٍ فَاغْتَسَلَتْ وَأَفَاضَتْ على رَأْسِهَا وَبَیْنَنَا وَبَیْنَهَا حِجَابٌ.» صحیح بخاری، ج1، ص59.
«عَنْ أَبِي سَلَمَةَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمنِ، قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى عَائِشَةَ أَنَا وَأَخُوهَا مِنَ الرَّضَاعَةِ. فَسَأَلَهَا عَنْ غُسْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الْجَنَابَةِ؟ «فَدَعَتْ بِإِنَاءٍ قَدْرِ الصَّاعِ فَاغْتَسَلَتْ وَبَيْنَنَا وَبَيْنَهَا سِتْرٌ وَأَفْرَغَتْ عَلَى رَأْسِهَا ثلَاثًا» قَالَ: «وَكَانَ أَزْوَاجُ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْخُذْنَ مِنْ رُءُوسِهِنَّ حَتَّى تَكُونَ كَالْوَفْرَةِ».» صحیح مسلم، ج1، ص256.
[2]. «وَإِنَّمَا فعلت السّتْر لستر أسافل الْبدن وَمَا لَا يحل للْمحرمِ النّظر إِلَيْهَا.» عمدة القاری، عینی، ج3، ص198.
«يستر أسافل بدنها مما لا يحل للمحرم بفتح الميم الأولى النظر إليه لا أعاليه الجائز له النظر إليها ليريا عملها في رأسها وأعالي بدنها.» ارشاد الساری، قسطلانی، ج1، ص317.
[3]. «وَأَرْضَعَتْهُ أُمُّ كُلْثُوْمٍ، فَعَائِشَةُ خَالَتُهُ مِنَ الرَّضَاعَةِ.» سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۴، ص۲۸۸.
[4]. «هُوَ ابْن أُخْت عَائِشَة من الرضَاعَة أَرْضَعَتْه أم كُلْثُوم بنت أبي بكر الصّديق، رَضِي الله عَنهُ.» عمدة القاری، عینی، ج۳، ص۱۹۷.
[5]. «وقال مات سنة أربع وتسعين وقال الواقدي سنة أربع ومائة وهو بن اثنتين وسبعين سنة.» تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج12، ص116.
[6]. «وقال عبدالرزاق عن ابن جریج قال: رجل لعطاء ان امرأة سقتنی من لبن‌ها به عدما کبرت، أفأنکحها؟ قال: لا. قال: ابن جریج فقلت له: هذا رأیک؟ قال: نعم، کانت عائشة تأمر بذلک بنات أخیها. وهو قول اللیث بن سعد وقال ابن عبدالبر: لم یختلف عنه فی ذلک. (قلت): وذکر الطبری فی تهذیب الآثار فی مسند علی هذه المسئلة وساق باسناده الصحیح عن حفصة مثل قول عائشة وهو مما یخص به عموم قول أم سلمة أبی سائر أزواج النبی صلی الله علیه وسلم أن یدخلن علیهن بتلک الرضاعة أحداً، أخرجه مسلم.» فتح الباری، ابن حجر، ج9، ص149.