پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پیامبر اکرم و ائمه معصومین (علیهم السلام) با این‌که با تمام توان خود در راه نفی تشبیه کوشیدند، اما متأسفانه بسیاری از افراد بودند که احادیثی را به نام آن‌ها و در اثبات تشبیه جعل می‌کردند. در میان اهل سنت و جماعت، احادیثی را به پیامبر منسوب کردند که راویان این‌گونه احادیث، حدیث سازانی مانند ابوهریره و ... بوده‌اند و در میان تشیع هم، از بعضی از احادیث شیعه این‌طور برداشت می‌شود که غلات، اخبار بسیاری را در اثبات تشبیه با سندهای معتبر ساخته و به امامان معصوم شیعه نسبت ‌داده‌اند، تا به این وسیله هم چهره ائمه اطهار(علیهم السلام) را در میان مسلمانان آلوده کنند و هم باعث سردرگمی شیعیان و اصحاب ائمه (علیهم السلام) شوند. لذا به همین خاطر است که می‌بینیم بسیاری از اصحاب و پیروان امامان معصوم (علیهم السلام) نزد آن‌ها می‌آمدند و سؤالاتی را در باب تشبیه و جبر و حلول و ... از آن حضرات مکرّم می‌پرسیدند و به‌خاطر همین علت است که مشاهده می‌کنیم که ائمه با تمام قدرت در مقابل این عقاید و تفکرات باطل ایستادگی می‌کردند و قائلین به تشبیه و حلول و جبر و ... را مشرک و کافر می‌خواندند.
ما در این نوشتار مختصر برای روشن‌تر شدن این بحث، حدیثی را از امام رضا (علیه السلام) نقل می‌کنیم:
«عن حسین بن خالد عن ابی الحسن علی بن موسی الرضا قال: قلت له، یابن رسول الله انّ الناس ینسبونا الی القول بالتشبیه و الجبر لما روی من الاخبار فی ذلک عن آبائک الائمه،...[1] حسین بن خالد که یکی از یاران امام رضا (علیه السلام) است، نزد آن حضرت آمد و عرض کرد: ای فرزند رسول خدا! مردم ما را منسوب می‌کنند به این‌که به تشبیه و جبر اعتقاد داریم و علت آن هم احادیثی است که در این قضیه از پدران شما روایت شده است. امام رضا (علیه السلام) در جواب فرمود: ای پسر خالد، به من بگو ببینم، آیا احادیثی که در باب تشبیه و جبر از پدران من روایت شده، بیشتر است یا احادیثی که در این باب از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده؟ حسین بن خالد جواب داد: البته احادیثی که پیامبر اکرم در این باب بیان کرده، بیشتر و فراوان‌تر است.
امام رضا (علیه السلام) فرمود: پس مردم و دشمنان ما باید بگویند که پیامبر اکرم اعتقاد به جبر و تشبیه داشت؟ ابن خالد جواب داد: مردم می‌گویند که پیامبر اکرم هیچ‌یک از آن احادیث را نگفته، بلکه به آن حضرت این احادیث را نسبت داده و بسته‌اند. امام رضا (علیه السلام) جواب داد، پس باید درباره پدران من نیز همین سخن را بگویند، یعنی این‌که این احادیث را به آن‌ها بسته‌اند. سپس فرمود: کسی‌که معتقد به جبر و تشبیه باشد، کافر و مشرک است و ما از او در دنیا و آخرت بیزاریم و دوری می‌جوییم. ای پسر خالد! بی‌شک و تردید، اخبار و روایات منسوب به ما، در باب جبر و تشبیه را غُلاتی ساختند که عظمت خدا را کوچک کردند. پس کسی‌که آن‌ها را دوست بدارد، ما را دشمن داشته است...»

پس نتیجه این‌که از این حدیث این نکته مهم به‌دست می‌آید که غُلات برای قبولاندن اعتقادات خود در باب تشبیه، احادیث فراوانی را جعل می‌کردند که باعث دردسرهای فراوانی برای اصحاب ائمه ایجاد می‌کرد، لذا برای دریافت یک سخن صحیح از امامان معصوم (علیهم السلام) مجبور بودند کسی را یا نامه‌ای و یا افراد مورد وثوقی را و یا بعضاً خودشان از راه‌های دور و نزدیک به محل سکونت ائمه اطهار برسانند، تا صحت و سقم گفتار آن‌ها برای ایشان روشن شود و به انحراف و شک و تردید گرفتار نشوند.

پی‌نوشت:

[1]. بحار الانوار، علامه مجلسی، موسسه الوفاء، بیروت، لبنان، ج3 ص294 حدیث 18.