پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آن‌چه از مفاد روایات و تواریخ به‌دست آمده، این است که برای ولی‌عصر (عجل الله تعالی فرجه) دو غیبت بوده، غیبت صغری که از ولادت آن حضرت بوده که روز 15 ماه شعبان سال 255 یا 256 از هجرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است و آخر آن، سال 329 از هجرت است که تقریباً مدت آن 74 سال می‌شود و درب نیابت و وکالت خاصه مسدود گردید، و آن دیگری غیبت کبری است که از سال 329 شروع شد و هنوز هم ادامه دارد، تا خداوند دستور خروج آن حضرت را بدهد.
لذا امام مهدی (علیه السلام) توقیعی در باب نیابت عامه فرستادند که فرمودند: «و اما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه حدیثنا...[1] اما حوادث واقعه را که نمی‌دانید، رجوع نمائید، بر راویان احادیث ما، اهل بیت، که آن‌ها حجت بر شما و ما حجت بر ایشان هستیم». در این توقیع چنان‌چه از متن آن برمی‌آید، علماء و روات اخبار و حفّاظ احادیث و فقها، نائب عام امام زمان در جامعه بشری می‌باشند که در زمان غیبت او مردم را به حلال و حرام، ارشاد می‌نمایند و به‌استناد همین توقیع و آیات و اخبار دیگری که در این موضوع وارد شده است، هیچ کس حق ندارد، اظهار مهدویت یا نیابت خاصه نماید و شرایط نمایندگان عام را این‌گونه بیان فرمود: «من کان من الفقها صائناً لنفسه حافظاً لدینه تارکاً عن الهواء مطیعاً لامر مولی فللعوام ان یقلّدوه.[2] فقیهی که نگهدارد نفس خود را، حفظ کند دین خود را، ترک نماید هوا و هوس خود را، اطاعت کند مولای خود را، بر عوام مردم است تقلید کردن از او، (در فروع مسائل فقهی).»
لذا این توقیعی که امام زمان (عجل الله فرجه الشریف) در جواب اسحاق بن یعقوب نوشته، اشاره حضرت مهدی به شیعیان در حوادث پیش آمده، در عصر غیبت است. لذا حضرت شیعیان را برای فهمیدن احکام شرعی و مسائل اجتماعی و سیاسی و... به راویان احادیث که همان فقهای شیعه هستند، ارجاع می‌دهد، زیرا آنان هستند که احادیث را خوب می‌فهمند و عام و خاص، محکم و متشابه، صحیح و باطل را می‌شناسند.
البته روات احادیث کسانی نیستند که روایت را نقل می‌کنند، بدون این‌که آن را درست بفهمند؛ زیرا چنین افرادی، نمی‌توانند گره از مشکلات فقهی و... بگشایند، و از طرف دیگر رجوع فقها در عصر غیبت، نه یک امر مستحب، بلکه واجب شرعی است، چرا که آنان منصوب از طرف امام (علیه السلام) برای این کار مهم هستند و از فرمان حضرت هم نمی‌توانند، تخلّف کنند.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) وارد شده که خطاب به شیعیان خود نموده و می‌فرماید: «ینظران الی من کان منکم ممّن قد روی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا...[3] نظر نمائید در میان خود به آن دسته دانایان و عالمانی که آنان شناخته‌اند حلال و حرام ما را، و فهمیده‌اند احکام ما را، پس راضی شوید به حکومت آنان و من که امام صادق هستم، آن دسته از علما و فقها و مجتهدین را حاکم بر شما قرار دادم، شما جماعت شیعه هم علما و مجتهدین را از طرف من حاکم خود بشناسید و قبول قول و حکم ایشان را بنمائید و حکم ایشان را ردّ ننمائید، که اگر ردّ حکم ایشان نمودید، ردّ حکم ما را کرده باشید، و ردّ حکم ما، ردّ حکم رسول خداست و کسی که ردّ حکم رسول الله نماید، چنان است که ردّ حکم خدا را نموده و کسی‌که ردّ حکم خدا را نماید، کافر خواهد شد و از اسلام بیرون است».

پی‌نوشت:

[1]. الغیبه، شیخ طوسی، مسجد جمکران، قم، ایران، (1387 ش)، ص291 حدیث 247.
[2]. تلخیص میزان الحکمه، سید حمید حسینی، دار الحدیث، قم، (1382 ش)، چاپ اول، ج2 حدیث 5365.
[3]. کافی، کلینی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، کتاب فضل العلم، ج7 ص413، رقم 5.