پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ يكی از فرامین قرآن كريم كه در سوره احزاب بدان اشاره شده، صلوات فرستادن بر پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است. خداوند می‌فرمايد: «إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما.[احزاب/56] همانا خدا و فرشتگان بر پيامبر درود می‌فرستند؛ ای كسانی‌كه ايمان آورده‌ايد! بر او درود فرستيد و سلام گوييد و كاملاً تسليم فرمان او باشيد.»
در میان مسلمین اختلاف بر سر چگونگی بیان صلوات وجود دارد. شيعيان وقتى نام پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله و سلم) را بر زبان می‌آورند يا به قلم می‌نویسند، می‌گويند: «صلی الله علیه و آله و سلم»، در حالى‌كه اهل‌سنت، كلمه (آل محمد) را حذف می‌کنند و می‌نویسند: «صلی الله علیه و سلم» و اين در حالى است كه وقتى به مجامع حديثی اهل‌سنت مراجعه می‌كنيم، می‌بينيم كه رسول خدا از فرستادن صلوات ابتر و بدون ذكر آلش منع کرده است.
علامه طباطبائی در تفسیر گران‌سنگ خود می‌نويسد: «وَ قَد استَفاضَتِ الرِّوايات مِن طُرُقِ الشّيعَة وَ أهلِ السُنّة أنَّ طَريقَ صَلاةِ المؤُمِنين أن يَسألوُا الله تَعالي أن يُصَلّي عَليه وَ آلِه.[1] روایات شیعه و اهل‌سنت به حد استفاضه رسیده است که خداوند خواسته است که بر پیامبر و آلش درود فرستاده شود.» 
هم‌چنین علامه در ادامه تفسیر این آیه فرمود: «هجده روايت ديگر هست كه بر مشاركت آل پيامبر با ایشان در صلوات دلالت دارند، که اين روايات را اصحاب سنن و جوامع از برخی ياران پيامبر نقل كرده‌اند؛ از جمله: ابن‌عباس، طلحه، ابوسعيد خدری، ابوهريره، ابومسعود انصاری، بريده، ابن مسعود، كعب و علی (عليه السلام).»[2]
اما اهل‌سنت با وجود روایاتی که در منابع آن‌ها وجود دارد، صلوات را به‌طور ناقص و ابتر ذکر می‌کنند که دلیل آن واضح و مبرهن است. در ادامه به ذکر برخی از منابع اهل‌سنت اشاره خواهیم کرد.
بزرگان اهل‌سنت در خصوص این آیه گفتند: پس از نزول اين آيه يكی از ياران پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به نام كعب به پیامبرعرض کرد: «يَا رَسُول اللَّه، قد عَلِمنا السَّلامَ عَليْكَ، فَكيفَ الصَّلاةُ عَليك؟ قالَ: قُولوا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَآلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ.[3] سلام بر تو را می‌دانيم، ولی صلوات بر تو چگونه است؟ فرمود، بگوييد: پروردگارا! بر پيامبر و آل پيامبر درود فرست، همان‌گونه كه بر ابراهيم و آل ابراهيم درود فرستادی. بی‌شك تو حميد و مجيد هستی.»
از اين روايت، بلكه ده‌ها روايت ديگر كه در كتاب‌های شيعه و سنّی نقل شده، به‌دست می‌آيد كه مسلمانان بايد آن‌گونه که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است، صلوات بفرستند و هرگز آل پیامبر را از حضرت جدا ندانند، چرا كه خود رسول خدا كيفيت و چگونگی صلوات را اين چنين بيان كرده است.
ابن‌حجر در الصواعق المحرقه، از پيامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روايت می‌كنند كه حضرت فرمود: «لا تصلّوا علىَّ الصَلاةِ البَتراء، قالوا و مَا الصَّلاةِ البَتراء يا رسول اللّه؟ قال: تقولون اللهم صلّ علی مُحَمَّد وَ تَسكتوُن، بَل قوُلوا: اللهم صَلّ عَلی مُحَمَّد وَ علی آل مُحَمَّد.[4] برای من صلوات بَتراء نفرستيد، گفتند: ای رسول خدا صلوات بترا چيست؟ فرمود: اين‌كه بگوييد اللهم صلّ علی محمد و ساكت شويد، بلكه بگوييد: اللهم صلّ علی محمد و علی آل محمد.»
متقی هندی در کنزالعمال روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ذکر کرده است که حضرت فرمود: «إنّ المَلائِکة صَلَّت عَلیَّ وَ علی عَلیٍّ سَبعَ سِنین قَبل أن یُسَلِّم بَشَراً.[5] فرشتگان هفت سال پیش از مسلمان شدن مردم بر من و علی صلوات می‌فرستادند.»
با دقت در این روایت می‌بینیم که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) صلوات فرشتگان را مختص خود بیان نکرد، بلکه اهل‌بیت، خاصه امیرالمؤمنین (علیه السلام) را نیز اضافه نمود. با عنايت به مسئله فوق و تأكيد و سفارش پيامبر (صلی الله عليه و آله) بر جدا نكردن آل او در صلوات، باز هم ديده شده كه برخی، همانند مسلم در صحيح خود، بابی را آورده و گويا خواسته است‌، صلوات را فقط بر رسول خدا (صلی الله عليه و آله و سلم) محدود كند.[6]

پی‌نوشت:

[1]. تفسير الميزان، علامه طباطبایی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم: ج 22، ص 338.
[2]. همان، ص 344.
[3]. الدّرالمنثورفی التفسیر بالمأثور، دارالفکر، بیروت: ج 6، ص 646.
سنن نسائی، نسایی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج 3، ص 45. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
صحیح بخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، داراحیاء التراث العربی، بیروت: ج5، ص6، کتاب التفسیر، باب452،ح1222
[4]. الصواعق المحرقه، ابنحجر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ص 44.
[5]. کنزالعمال، متقی هندی، الرسالة العالمیة، بیروت: ج11، ص 616
[6]. صحیح مسلم، مسلم بن حجاج، دار احیاء التراث العربی، بیروت:ج2، ص 16، باب صلاة علی النبی

ویرایش جدید: 27 فروردین 1400