پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از آیاتی که دلالت بر امامت و خلافت حضرت علی (علیه السلام) و فرزندان معصوم آن حضرت می‌کند، آیه شریفه مودت است. «... قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ [شوری/23] بگو: بر اين رسالت مزدى از شما، جز دوست داشتن خويشاوندان، نمى‌خواهم، و هر كه كار نيكى كند، به نيكويى‌اش مى‌افزاييم، زيرا خدا آمرزنده و شكرپذير است.» زیرا لزوم مودت بدون قید و شرط ملازم با اطاعت است، چرا که دوستی در عمل همان اطاعت در گفتار و کردار، بلکه جمیع امور است، و لزوم اطاعت بدون قید و شرط ملازم با خلافت و ولایت است.
لذا بعد از استقرار حکومت پیامبر، انصار خدمت پیامبر رسیدند و عرض کردند، اگر هر مشکلی دارید، این اموال ما است، که بدون هیچ گونه قید و شرطی تحت اختیار شماست، که این آیه شریفه در جواب آنان از خداوند بر پیامبر نازل شد.
در این آیه شریفه مصداق ذوی القربی را طبق نظر علمای اهل سنت، مورد بررسی قرار می‌دهیم، هر چند که برخی احتمالاتی غیر از آنچه اکثر علمای اهل سنت داده‌اند، را مطرح کرده‌اند، اما اجماع بزرگان اهل سنت مراد از ذوی القربی را فقط نزدیکان خاص پیامبر معرفی کرده‌اند، از جمله این علما:
احمد بن حنبل در کتاب فضائل الصحابه از سعید بن جبیر از عامر روایت می‌کند که: «هنگامی که آیه مودت، نازل شد، مردم سؤال کردند: «ای رسول خدا! ذوی القربای تو که محبت آنها بر ما واجب است، چه کسانی هستند؟» فرمود: «علی، فاطمه، و دو پسر آنها. و این سخن را سه بار تکرار کرد».[1]
زمخشری در کتاب خود می‌گوید: «وقتی این آیه نازل شد، شخصی عرض کرد: ای رسول خدا! مودت و دوستی کدامیک از نزدیکان شما بر ما واجب شده است؟ حضرت فرمود: «علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[2]
حاکم حسکانی در کتابش از سعید بن جبیر از ابن عباس چنین نقل می‌کند: «هنگامی که آیه مودت نازل شد، بعضی از اصحاب عرض کردند: «ای رسول خدا! آنان کیستند که خداوند ما را به محبت آنها امر کرده است؟» فرمود: «علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[3] فخر رازی در تفسیر کبیر به نقل از کشاف همین مطلب را نقل می‌نماید.[4] علامه نسفی در تفسیرش می‌گوید: «وقتی این آیه نازل شد، از پیامبر خدا سؤال شد، آن بستگان تو که مودت و دوستی آنها بر ما واجب شده است، کیستند؟ فرمود: «علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[5] هیثمی از ابن عباس نقل می‌کند: «وقتی آیه مودت نازل شد، عرض کردند: «ای رسول خدا! مودت چه کسانی از بستگان شما بر ما واجب شده است؟» فرمود: «علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[6] البته علمای بزرگ دیگر اهل سنت مانند محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤال، احمد مهایمی هندی در تبصیر الرحمان، عسقلانی در الکاف الشاف فی تخریج احادیث الکشاف، طبری در تفسیرش، برزندی در فلک النجاة، شبلنجی در نورالابصار و ... همه و همه ذیل آیه شریفه روایات مشابهی را از قول پیامبر نسبت به اهل بیت ذکر نموده‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. احمد بن حنبل، فضائل الصحابة، بیروت: دار صادر، ص218.
[2].زمخشری، کشاف، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1424ق، ج3، ص402.
[3].حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، تهران: انتشارات اسلامی، ج2، ص130.
[4]. فخر رازی، تفسیر الکبیر، بیروت: دارالفکر، 1423ق، ج14، ص166.
[5]. نسفی، تفسیر نسفی، بیروت: دارالفکر، ج3، ص105.
[6]. هیثمی، مجمع الزوائد، بیروت: دارالفکر، 1425ق، ج9، ص168.