مطلب تفصیلی:

یکی از عقاید اصلی آیین یارسان، "دُونادون" به معنای: خروج روح از بدنی و ورود آن در بدن دیگر بعد از مرگ،" است که اساس این مسلک را تشکیل می‌دهد. [1] با بررسی منابع مطالعاتی اهل حق، آنچه به‌دست می‌آید این است که این اندیشه ازلحاظ ماهیت هیچ تفاوتی با "تناسخ" ندارد، [2] که ادله زیادی از عقل و نقل بر بطلان آن دلالت دارد.
با بررسی منابع مطالعاتی مسلک اهل حق، روشن می‌شود که این فرقه وابسته به اسلام و ریشه برخی از عقاید و اندیشه‌های آن متأثر از منابع ذوقی و حکمت ایران باستان است و در برخی از عقاید تحت تأثیر فرقه‌های غالی بوده است. [3] بسیاری از منابع مطالعاتی اهل حق، نیز دلالت  صریح بر این می‌کند که اهل حق، یکی از فِرق اسلامی می‌باشد. [4] اما ازآنجاکه اکثر پیران و بزرگان  این فرقه کم‌سواد و یا بی‌سواد بوده‌اند، [5]  در طول تاریخ مروج افکار و عقاید باطلی همچون دونادون بوده‌اند که هیچ تناسبی با اندیشه‌های اسلامی ازجمله نظام اخلاقی اسلامی ندارد.
ناسازگاری دونادون با نظام اخلاقی اسلام ازاین‌رو است که در نظام اخلاقی اسلام، زندگی علی‌الاصول و به‌طورکلی، تک فرصتی است، و تکرار نمی‌شود. درحالی‌که در باور به دونادون، زندگی تکرارپذیر است. [6] آیات قرآن کریم نیز بر تک فرصتی بودن زندگی در دنیا و عدم بازگشت به دنیا تأکید دارند. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فیما تَرَکْتُ کَلاَّ إِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائل‌ها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ [مؤمنون/100-99] (آنها هم چنان به راه غلط خود ادامه می‌دهند) تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرارسد، می‌گوید: «پروردگار من! مرا بازگردانید! شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهی نمودم) عمل صالحی انجام دهم!» (ولی به او می‌گویند:) چنین نیست! این سخنی است که او به زبان می‌گوید (و اگر بازگردد، کارش همچون گذشته است)! و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند!. در این آیات شریفه بر تک فرصتی بودن زندگی انسان در دنیا اشاره‌شده است.»
حال پیروان فرقه اهل حق باید بدانند که: اولاً: اهل حق یکی از فِرق منشعب از اسلام می‌باشد، پس اگر بخواهد برای نظام اخلاقی انسان، نظامی غیر از نظام اخلاقی اسلام ترسیم کند، نمی‌توان آن عقیده را پذیرفت. حال چون‌که تکرارپذیر شدن زندگی دنیوی از لوازم باور به دونادون است که با مبنا و اندیشه اسلامی سازگاری ندارد، باید دونادون را عقیده‌ای باطل و منحرف به شمار آورد. ثانیاً: ازآنجاکه ماهیت  دونادون و تناسخ یکی است و برخی از پژوهشگران اهل حق نیز بر بطلان تناسخ تصریح دارند، [7] مقید کردن گردش روح به هزار و یک بدن یا تغییر واژه تناسخ به دونادون و یا هر تغییر دیگر نمی‌تواند ماهیت این اندیشه را که با مبانی اسلامی سازگاری ندارد، عوض کند. ثالثاً: اکثر شما پیروان آیین یارسان، از روی تعصب و تبعیت بی‌چون و چرا از کسانی که از معارف دینی فاصله فراوانی گرفته‌اند و برای رسیدن به مقاصد ناصحیح خود، مروج افکاری باطلی همچون دونادون شده‌اند، حال آیا وقت تفکر و تعقل در مبانی دینی نیست تا از حیرت و سرگردانی در مسئله هویت انسان و انسان‌شناسی رهایی یابید؟ با توجه به اینکه طبق ادله متواتر، اهل حق یکی از فرق اسلامی است، [8] عقایدی همچون دونادون که مخالف صریح اندیشه اسلامی است، نمی‌تواند موردپذیرش قرار گیرد.

پی‌نوشت:

[1] صفی زاده، صدیق، نامه سرانجام یا کلام خزانه یکی از متون کهن یارستان، چاپ اول، تهران، هیرمند 1375، ص 190
[2] رستمی، منصور، بازشناسی آیین یارسان (اهل حق)، ج 1، چاپ اول، قم، رسالت یعقوبی، 1392، ص 70  
[3] همان، ص 144
[4] الهی، نورعلی، برهان الحق، چاپ هشتم، تهران، جیحون، 1373، ص 6، 10، 297، 298
[5] خدابنده، عبدالله، شناخت فرقه اهل حق، چاپ اول، تهران، امیرکبیر، 1382، ص 54
[6] موحدیان عطار، علی، تناسخ گذشته و امروز، چاپ اول، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1393، ص 220
[7] تیموریان زند، یار مراد، نمی از یم حقیقت، چاپ اول، تهران، هزار کلک، 1382، ص 57
[8] برای آگاهی از ادله وابستگی اهل حق به اسلام بنگرید به: رستمی، منصور، بازشناسی آیین یارسان (اهل حق)، ج 1، چاپ اول، قم، رسالت یعقوبی، 1392، صص 148-144