پايگاه جامع فرق، اديان و مذاهب _ مكتب پوچ‌گرایی یا نیهیلیسم ديدگاهی است که تمام زندگی را بی‌معنا و بدون هدف تلقی می‌کند، درنتیجه اعتقادی به عالم آخرت و جزا و پاداش در بین نخواهد بود. يكی از بخش‌های كتاب مقدس مسيحيان، كتاب جامعه است، كه سرتاسر اين كتاب به پوچ‌گرایی پرداخته و اين مكتب را تأیید می‌کند، نمونه‌های آن ازاین‌قرار است:
در فصل اول جامعه كه گفته‌های يك حكيم را بيان می‌کند، چنين آمده است كه تمام زندگی بيهوده، زحمات انسان بی‌ثمر، تلاش برای آموختن كاری بی‌فایده است و بين عالم و جاهل هيچ تفاوتی نيست: «بیهودگی‌ است‌! بیهودگی‌ است‌! زندگی‌، سراسر بیهودگی‌ است‌! آدمی‌ از تمامی‌ زحماتی‌ که‌ در زیر آسمان‌ می‌کشد چه‌ نفعی‌ عایدش‌ می‌شود؟... این‌ چه‌کار سخت‌ و پرزحمتی‌ است‌ که‌ خدا به عهده‌ انسان‌ گذاشته‌ است‌! هر چه‌ را که‌ زیر آسمان‌ انجام‌ می‌شود، دیده‌ام‌. همه‌چیز بیهوده‌ است‌، درست‌ مانند دویدن‌ به دنبال‌ باد... درصدد برآمدم‌ فرق‌ بین‌ حکمت‌ و حماقت‌ و دانش‌ و جهالت‌ را بفهمم‌؛ ولی‌ دریافتم‌ که‌ این‌ نیز مانند دویدن‌ به دنبال‌ باد، کار بیهوده‌ای‌ است‌.»[1]
در فصل دوم ادامه صحبت‌های همان حكيم را بيان كرده است كه شادی را حماقت دانسته است و نتيجه تمام اعمال انسان را به همين دنيا محدود می‌داند و آن حكيم، پاداش الهی و اصولاً اعتقاد به عالم آخرت را نفی كرده است: «به‌ خود گفتم‌: اکنون‌ بیا به‌ عیش‌ و عشرت‌ بپرداز و خوش‌ باش‌. ولی‌ فهمیدم‌ که‌ این‌ نیز بیهودگی‌ است‌ و خنده‌ و شادی‌، احمقانه‌ و بی‌فایده‌ است‌... پس‌ من‌ به‌ مطالعه‌ و مقایسه‌ حکمت‌ و حماقت‌ و جهالت‌ پرداختم‌... بااین‌حال، پی‌ بردم‌ که‌ عاقبت‌ هر دو ایشان‌ یکی‌ است‌... زیرا حکیم‌ و احمق‌ هر دو می‌میرند و به‌ فراموشی‌ سپرده‌ می‌شوند.» [2]
نفی عالم آخرت را در فصل پنجم و هشتم نيز به‌صراحت تكرار كرده است و عدالت را از خداوند ساقط كرده است زيرا خدای مسيحيان، فرق مجازات و پاداش را نمی‌داند و بدكاران را پاداش می‌دهد و مؤمنین را مجازات می‌کند: «بیهودگی‌ دیگری‌ نیز در دنیا وجود دارد: گاهی‌ مجازات‌ بدکاران‌ به‌ درستکاران‌ می‌رسد و پاداش‌ درستکاران‌ به‌ بدکاران‌. می‌گویم‌ این‌ نیز بیهودگی‌ است»[3] «چه‌ مصیبتی‌! انسان‌ تمام‌ عمر را در تاریکی‌ و نومیدی‌ و درد و خشم‌ می‌گذراند. من‌ این‌ را فهمیدم‌ که‌ بهترین‌ چیزی‌ که‌ انسان‌ در تمام‌ زندگی‌ می‌تواند بکند این‌ است‌ که‌ بخورد و بنوشد و از دسترنجی‌ که‌ در زیر آسمان‌ حاصل‌ نموده‌، لذت‌ ببرد، زیرا نصیبش‌ همین‌ است‌.»[4]
در جای ديگر باکمال تعجب، انسان و حيوان را برابر می‌داند: «وقایع بنی‌آدم مثل وقایع بهایم است؛ برای ایشان یک واقعه است؛ چنانکه این می‌میرد به همان‌طور آن نیز می‌میرد و برای همه یک نَفَس است و انسان بر بهایم برتری ندارد چون‌که همه باطل هستند.»[5] گفتار كفر آلود و پوچ‌گرایی كتاب مقدس مسيحيان، علاوه بر كتاب جامعه در دو فصل روميان و مزامير هم نمايان است: «زیرا خلقت، مطیع بطالت شد و یقیناً هر آدمی محض بطالت قرار داده شد».[6]
در منابع اسلامی آيات و روايات فراوانی وجود دارد كه خداوند نتيجه برخی از اعمال انسان را در همين دنيا به او عطا می‌کند و بخش فراوانی از پاداش‌ها و مجازات را به عالم آخرت واگذار فرموده و اين دنيا را بازيچه و بيهوده خلق نكرده است: «وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلاً ذلِكَ ظَنُّ الَّذينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ [ص/ 27]؛ ما آسمان و زمين و آنچه را ميان آن‌هاست بيهوده نيافريديم اين گمان كافران است واى بر كافران از آتش دوزخ.»
نتيجه اين دستورات كتاب مقدس، تنبلی كردن و بی‌انگیزگی در امور دنيا و آخرت است و اين فرمايش امام باقر (علیه‌السلام) جوابی مناسب برای اين طرز تفكر است كه فرمود: «من از كسى كه در كار دنیا کاهل باشد، نفرت دارم. آنكه در امور دنيا كاهل باشد، در امور آخرت کاهل‌تر است.»[7] قرآن كريم نيز برخلاف تفكر اشتباه كتاب مقدس، بيان می‌کند كه انسان نتيجه تمام تلاش‌های خود را هم در دنيا و هم در آخرت خواهد ديد و هيچ تلاشی از انسان بی‌ثمر نخواهد بود:‌ «وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرى [40/ نجم]؛ و تلاش انسان به‌زودی ديده مى‏‌شود.»

پی‌نوشت‌:
[1]. جامعه 1: 1- 17
[2]. جامعه 2: 1-17
[3]. جامعه 8: 14
[4]. جامعه 5: 16 – 18
[5]. جامعه 3: 19
[6]. رومیان 8: 20 و مزامیر 39: 5
[7]. گزيده كافى‏، كلينى، ترجمه بهبودى، مركز انتشارات علمى و فرهنگى‏، تهران‏، 1363 ج‏4، ص: 247.