اهل حق
بنا بر افسانه‌های اهل حق سلطان اسحاق بعد از فوت پدر خود، به خاطر اختلافاتی که با برادران ناتنی خود داشت همراه با چند نفر از یارانش، مورد تعقیب برادران خود با سپاهی از ایلات کرُد، بنام «چِیچَک»، قرار می‌گیرد درحالی‌که اصل وجود چنین سپاهی به عقیده از پژوهشگران مورد تردید است.
«تجلی ذات خداوند» در برخی از انسان‌ها یکی از اصلی‌ترین عقاید فرقه اهل حق است. بنا بر اندیشه اهل حق، «بهلول» دومین تجلی اعظم ذات الهی است که بنیان‌گذار افکار و عقاید اهل حق است. این اندیشه ادعای دین مستقل اهل حق که قبل از اسلام وجود داشته است را باطل می‌کند.
«پیرموسی» که در اواخر قرن هشتم هجری قمری در کرند غرب از دنیا رفت، یکی از «هفتن» و از یاران خاص سلطان اسحاق است.ازجمله کسانی است که اهل حق او را فرا بشری قلمداد می‌کنند و معتقدند که او همه اعمال و کردارهای انسان‌ها را در دفتر خود ثبت می‌کند و او را صاحب دفتر و شرع یارسان در روز محشر می‌دانند.
بنا بر افسانه‌سازی های اهل حق، بعدازآنکه رودخانه سیروان به امر سلطان اسحاق، از خروش ایستاد او به همراه پیر میکائیل سوار بر قالیچه‌ای می‌شوند و بر رودخانه سیروان به سیاحت و مذاکره مشغول می‌شوند و سلطان اسحاق برای رفع گرسنگی پیر میکائیل دست رد آب کرده و ماهی برشته‌ای را بیرون می‌آور و بعد از آنکه پیر میکائیل آن را خورد استخوان‌هایی ماهی را دست گرفته و زنده می‌کند.
در نزدیکی مکان دفن سلطان اسحاق در نزدیکی شهر «نوسود» در شهرستان پاوه استان کرمانشاه، در برخی از مسیرها، مقداری از خروش آن کم می‌شود که اهل حق طبق افسانه‌سازی خود، معتقد هستند سکوت سیروان، به‌فرمان سلطان اسحاق است.
آداب‌ورسوم و اندیشه‌های اهل حق همواره با افسانه‌سازی‌های غیرقابل‌باوری همراه بوده است. یکی از این افسانه‌سازی‌ها، داستان دیوار سواری «داود کو سوار» است که به‌فرمان سلطان اسحاق سوار بر دیوار می‌شود و به‌سوی «پیر میکائیل» می‌تازد.
نورعلی الهی که مدعی است پیرو شریعت محمدی است و بیان می‌کند که باید دستورات شرع را طابق النعل بالنعل رعایت کرد، او معتقد است که هرچند بانوان در شریعت اسلامی در ایام عادت ماهانه از گرفتن روزه معاف هستند، ولی در این ایام بانوان باید «روزه مرنو» را انجام دهند.
سرسپردگان فرقه اهل حق از اینکه «غالی» خطاب شوند خرسند نیستند. درحالی‌که بخشی از سروده‌های یارسان که به شرح‌حال و کرامات پیشوایان و بزرگان یارسان می‌پردازد یا بزرگان این فرقه از وصف خود سخن می‌گویند، حاکی از وجود عقاید غلوآمیز در این فرقه است.
نورعلی الهی مدعی است که نامش توسط سلطان اسحاق برزنجه‌ای از «فتح‌الله» ملقب به «کوچ علی» به «سید نورعلی» تغییر پیداکرده است و هریک از بندهای نام او -نورعلی- مستفاد و منطبق با یکی از آیات الهی در قرآن کریم است که از طرف خداوند به خاندان او عطا گردیده است.
یکی از اعمال عبادی در فرقه اهل حق گرفتن سه روز روزه موسوم به «مرنو» است. نورعلی الهی روزه مرنو را یکی از ارکان مسلک اهل حق می‌داند و معتقد است که این روزه، جنبه استصحابی دارد؛ یعنی انبیاء و اولیاء در هر دوره‌ای، به هر اسم و کیفیتی این روزه را انجام می‌دهند و در زمان سلطان اسحاق هم متداول بود.
اغلب یارسانیان که خود را مسلمان می‌دانند درباره ظهور آیین یارسان بر این باورند که بعد از ظهور آخرین پیامبر الهی که شریعت کامل گردید خداوند متعال در برخی از عارفان تجلی پیداکرده است که به دوره حقیقت معروف است و ره‌آورد آن آیین یارسان است.
در اهل حق هفت نفر از یاران سلطان اسحاق بسیار مورد توجه هستند و برای آنها احترام زیادی قائل‌اند و معتقدند که تدبیر امور عالم برعهده ایشان است. اما در برخی از متون اهل حق آمده است که "هفتن" امر الهی را در جریان سجده ملائکه بر آدم، نادیده گرفتند و به تبعیت از شیطان حاضر به سجده در مقابل حضرت آدم نشدند و خداوند آنان را در قالب شیطان درآورد و هرکدام یک دوره مهمان ذات شیطان بودند.
در رد ادعای کسانی که اهل حق را دینی مستقل می‌دانند باید گفت: تمامی آثار اهل حق مربوط به دوران اسلامی است، هرچند که بسیاری از عقاید اهل حق بر اساس اساطیر افسانه‌ای استوار است، اما این نکته نمی‌تواند دین مستقل اهل حق را اثبات کند. بلکه اهل حق ادامه فِرق غالی شیعه است که در طول تاریخ و در سیر تطور خود به‌صورت ساختار فعلی درآمده است.
«رشید شهمردان» و برخی دیگر از نویسندگان بر زرتشتی بودن اهل حق، تأکید دارند و برای مدعای خود به وجود برخی از اندیشه‌های باستانی در میان پیروان فرقه اهل حق وعدم پایبندی آنان به آداب‌ورسوم اسلامی استناد می‌کنند و حال‌آنکه اهل حق علیرغم عدم پایبندی به برخی از اندیشه‌های اسلامی منکر اصل آنان نیستند و توجه به آداب‌ورسوم ایرانی نمی‌تواند زرتشتی بودن اهل حق را اثبات کند.