کیخسرو
در فرمانروایی کیخسرو در نبرد میان ایرانیان و تورانیان، ایرانیان به مِی‌گساری و رفتارهای آلوده دچار شدند و شکست خوردند. اما بیدار شده؛ عاقبت پیروز شدند. این عبرت و تجربه‌ای برای ماست. اکنون، ایران درگیر یک جنگ تمام عیار فرهنگی و تمدنی است.
در شاهنامه، کیخسرو یک کارگزار لایق و یک فرمانروای مورد ستایش است. یکی از ویژگی‌های او این است که در رعایت عدالت، می‌کوشید بین خویشاوند و غیر آن، تفاوتی قائل نباشد.
کیخسرو فرمانروای ایران، تاج و تخت را به لُهراسب بخشیده؛ او را جانشین خود کرد. اما بزرگان ایران به کیخسرو خُرده گرفتند که لُهراسب، نامی پرآوازه ندارد. کیخسرو به آنان پاسخ گفت که لهراسب، هرچند نامدار نیست، اما توانا، دین‌دار، خردمند و پاک‌دست است: «كه دارد همى شرم و دين و خرد...
کیخسرو فرمانروای ایران، تاج و تخت را به لُهراسب بخشید. اما بزرگان ایران به کیخسرو پرخاش کرده؛ بر او خرده گرفتند که لُهراسب، نامی پرآوازه ندارد. اما کیخسرو به آنان پاسخ گفت که لهراسب خردمند و پاک دست است و این دو، جزو مهم‌ترین ویژگی‌های فرمانروای لایق است..[3]
برخی ادعا می‌کنند کوروش همان کیخسرو است. حال آنکه اولاً بین کوروش و کیخسرو صدها و شاید بیش از هزار سال فاصله زمانی بوده. ثانیاً مدعیان حاضرند تبعات این تطبیق را بپذیرند؟ مثلاً کشتار بی‌گناهان به دست کیخسرو...
طبق روایات زرتشتی، کیخسرو پادشاه سلسله کیانیان، معبد بت پرستان در کنار دریاچه‌ی چیچَست را ویران کرده؛ به جای آن آتشکده‌ی آذرگُشنَسب (آذَرگُشَسب) را بنا کرد. دریاچه چیچَست (Chichast) نام قدیمِ یک دریاچه در آذربایجان و به احتمال زیاد، همان دریاچه‌ی ارومیه است.
آیا ابوریحان بیرونی گفته است که کورش همان کیخسرو است؟! آیا ابو ریحان معتقد بود که کورش از شاهان ایرانی است؟ در پاسخ باید بگوییم ک خیر! به هیچ وجه! ابوریحان به صراحت می‌گوید که کورش جزو شاهان ایران نبود. به صراحت می‌گوید که کورش تنها و تنها دت نشانده بهمن اردشیر بود. می‌گوید ادعای یونانیان -درباره اینکه کورش شاه ایران بوده- دقیق نیست. بلکه ناشی از خلط مبحث است.