پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای وهابی که شبهات غیرعلمی و دور از ادب علیه شیعه مطرح می‌کنند گفته شده است: «چه لزومی دارد که یک آخوند همراه کاروان حج باشد؛ آخوند به غیر از گمراهی و انحراف، چیز دیگری ندارد. هدف این است که مردم را به شرک و قبرپرستی ببرند. اگر شما گنبد و بارگاه را از آخوند صفوی بگیرید، هیچ چیز برای گفتن ندارند، نه برای سخنرانی، نه برای منبر، هیچ حرفی ندارند.»

در پاسخ باید گفت که در کاروان‌های حج تمتع، روحانی کاروان وظایفی دارد؛ از جمله برگزاری جلسه‌هایی پیش از سفر حج، برای آموزش احکام حج، افزایش سطح آگاهی حُجّاج در زمینه‌ معارف دینی متناسب با اهداف حج، همراهی کردن با زائران، معرفی اماکن زیارتی مکه و مدینه و ارائه اطلاعات تاریخی به آنان، همچنین همراهی زائران و آموزش آنان از آغاز احرام تا پایان مناسک حج و تصحیح خطای احتمالی حجاج؛ زیرا حج، یکی از اعمالی است که در عُمر یک مسلمان، ممکن است یک‌ مرتبه اتفاق بیفتد و معارف و مناسک حج، دارای احکام دقیقی است که به‌علّت اینکه انسان به‌ ندرت آن را انجام می‌دهد و با آن نامأنوس است، باید عده‌ای از روحانیون که از میان دانش‌آموختگان حوزه‌های علمیه انتخاب شده، جهت وظایفی که برعهده روحانی کاروان است، آموزش مقدماتی و تکمیلی ببیند، با زائران خانه خدا همراهی کرده و پاسخگوی سؤالات شرعی آنان باشند.

امام خمینی (رحمةالله‌علیه) در جمع مسئولان کاروان‌های حج می‌فرماید: «یکی از وظایف مهم (روحانی کاروان،) آشنا کردن مردم است به مسائل حج. بسیار آدم‏‎ ‎‏می‌بیند که حج می‌روند. زحمت می‌کشند، لکن مسئله حج را نمی‌دانند، آنجا گرفتار‏‎ ‎‏می‌شوند. بعد که آمدند، بعد از چند سال، سؤال می‌کنند که ما این جور کردیم، آیا‏‎ ‎‏حجمان درست است یا نه؟ ما این طور نکردیم، آیا درست است یا درست نیست؟ آیا ما‏‎ ‎‏مُحرِم باز هستیم یا نه؟‏ باید آقایان مردم را ‏‏(در‏‏) جلسه قرار بدهند؛ جلسه درس قرار بدهند، درس بدهند‏‎ ‎‏مردم را، آداب حج را، واجبات حج را، محرّمات حج را؛ اینها را بگویند. آدابش هم‏‎ ‎‏نشد، نشد، اما محرّمات و واجبات را به مردم تعلیم کنند و هر روز ‏‏(جلسه‏‏) داشته باشند.‏‎ ‎‏مردم هم موظف‌اند که بروند پیش آقایان در این درس‌ها اگر دارند، بروند آقایان گوش‏‎ ‎‏کنند و مسائل حج را یاد بگیرند که بعدها گرفتار نشوند که وقتی که آمدند، ‏‏(نگویند:‏‎‎‏) «من‏‎ ‎‏طوافم چه جوری بود، آیا درست است یا نه؟» وقتی مسئله را یاد گرفتید، دیگر درست‏‎ ‎‏می‌شود، دیگر عیبی پیدا نمی‌کند. این هم یکی از وظایفی است که همه دارند و‏‎ ‎‏روحانیون باید این وظیفه را در آنجا انجام بدهند و مردم هم باید دنبال این امر باشند که‏‎ ‎‏مسئله حج را یاد بگیرند، نه اینکه ما فقط حج برویم و هر چه شد، شد دیگر. نه، این غیر‏‎ ‎‎‏از سایر جاهاست. خوب، انسان زیارت می‌رود، اگر زیارتش هم چیزی نشد، دیگر‏‎ ‎‏اشکالی برایش پیدا نمی‌شود. اما اینجا اشکال پیدا می‌شود، بعد مُحرِم می‌ماند، بعد باید‏‎ ‎‏دوباره حج برود. پس این مسائل مشکل پیش می‌آید که باید برای خاطر خودتان هم ‏‏(که‏‎ ‎‏شده،‏‎) ‏‏این مسائل را تعقیب کنید که یاد بگیرید و در اشتباه و خطا نیفتید که بعدها اسباب‏‎ ‎‏زحمتتان بشود.»[1]

معاونت فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری در ایران، مسئولیت برگزاری آزمون و در نهایت انتخاب روحانیون کاروان‌های حج و عمره را بر عهده دارد؛ در کشورهای اسلامی دیگر نیز انتخاب روحانی کاروان، بر عهده نهادهای دینی است. یکی از مسائلی که در رایزنی بین ایران و عربستان مطرح می‌شود، این است که چون تعداد زیادی از زائران ایرانی، مسن هستند؛ عربی بلد نیستند و نمی‌توانند از شورای افتاء عربستان که طبق نظر اهل سنت فتوا می‌دهند، سؤال کنند، اجازه داده شود که روحانی ایرانی با کاروان همراه باشد و مانعی در این راستا ایجاد نکنند. در سال‌های گذشته توافق می‌شد و مسئولین حج عربستان نیز اجازه همراهی روحانی با کاروان در مسجد الحرام و سعی صفا و مروه را به‌دلیل پذیرفتن لزوم این امر می‌دادند.

پی‌نوشت:
[1]. پرتال امام خمینی، صحیفه امام، ج16، ص428و429، سخنرانی امام خمینی (ره) در جمع مسئولان کاروان‌های حج، 31 مرداد 1361.