پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از ویژگی ها و نقاط بارز سیره امام رضا (علیه‌السلام) مواجهه ایشان با نمایندگان ادیان و مذاهب گوناگون در قالب مناظره هایی است که بر خلاف اهداف مأمون خلیفه عباسی از برگزاری آنها به عرصه‌ای برای دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام، امامت و عقاید به حق شیعه و به ویژه اثبات صلاحیت و حقانیت امام برای امامت و خلافت تبدیل شد.

استحکام در استدلال، استناد امام به منابع دست اول ادیان ابراهیمی و احاطه ایشان بر زبان، تفاسیر و دقایق کتاب های مقدس این ادیان، از شگفتی های این مناظره هاست که کاملاً با موفقیت امام و شکست طرف‌های مناظره همراه بود.
ویژگی‌ها و ظرفیت‌های مناظره‌های امام رضا (علیه‌السلام) به منزله شکلی از ارتباط کلامی و تبلیغ دینی بوده است که منجر به تبلیغ تشیع و بیان اسلام ناب محمدی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شده است. دقت در مناظره‌های امام با نمایندگان ادیان، فرق و مذاهب دیگر، نشان دهنده این واقعیت است که امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال ادعاهای طرف‌های مناظره، از منازعه اخلاق گریزِ گفتمانی، برحذر مانده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفس این مناظره‌ها را به عرصه‌ای برای اثبات امامت و خاتمیت پیامبر اسلام تبدیل کرده‌اند.

کتاب مناظرات تاريخی امام رضا (عليه‌السلام) با پيروان مذاهب و مکاتب ديگر نوشته فقيه فرزانه، حضرت آيت الله مکارم شيرازی (مدظله‌العالی) است که با قلمی روان و در عين حال علمی، قابل استفاده است.
معظم له در اين کتاب، ابتدا به بافت حکومت عباسيان اشاره و سپس به ويژگیهای حکومت بنی اميه اشاره کرده که به پنج مورد به نحو مجمل اشاره می‌کنند.

شرايط خاص فرهنگی جامعه اسلامی در عصر عباسيان از جمله مباحث مطرح شده در اين کتاب است. ايشان همچنين ضمن اشاره به هدف مأمون عباسی از ترتيب مناظرات در آن عصر، به چهار دليل اشاره می‌کنند که در مقدمه آن به شرح اهداف مأمون پرداخته‌اند.
بخش اصلی و مهمی که هدف نویسنده از جمع آوری این کتاب بوده، بیان هفت مناظره امام رضا (عليه السلام) است. در این مناظرات امام (علیه‌السلام) در حضور افراد حکومت از جمله خلیفه عباسی به مناظره با بزرگان و علما و دانشمندان دیگر ادیان و مذاهب پرداخته‌اند و نتیجه آن تبیین مذهب شیعه است بوده و موضوعات مناظرات بدين شرح است:
1- مناظره با جاثليق، از علمای مسيحی
2- مناظره با رأس الجالوت، بزرگ يهوديان
3- مناظره با بزرگ هيربدان
4- مناظره با عمران صابی
5- مناظره با سليمان مروزی
6- مناظره با علی بن محمد بن جهم در مورد عصمت انبياء (عليهم‌السلام)
7- مناظره با پيروان مکاتب مختلف در بصره.

هر يک از اين مناظرات داراى محتواى عميق و جالبى است که امروزه هم با گذشت حدود هزار و دويست سال از آن تاريخ، رهگشا و بسيار آموزنده و پر بار است؛ هم از نظر محتوا و هم از نظر فن مناظره و طرز ورود و خروج در بحث ها در نوع خود بی نظیر است.
مناظرات امام رضا (سلام‌الله‌عليه) را شيخ صدوق در کتاب عيون اخبار الرضا (علیه‌السلام) آورده و مرحوم علامه مجلسى نيز در جلد 49 بحار الانوار از کتاب عيون نقل کرده و در کتاب مسند الامام الرضا (علیه‌السلام) جلد 2 نيز آمده است.