عصمت پیامبر و مباحث پیشرو
خلاصه مقاله
یکی از مباحث کلامی مورد توجه در میان عالمان جهان اسلام، عصمت پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) است. متفکرین اسلامی برای عصمت اقسام گوناگونی برشمردهاند که یکی از آنها، عصمت در دریافت وحی توسط پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) است. این قسم محل اشتراک آرای عالمان اسلامی قرار گرفته و در آن کمتر اختلافی یافت میشود. اما آنچه محل اختلاف است، عصمت در ابلاغ وحی است که از سوی برخی طرد شده است. این در حالی است که عقل و نقل بر عصمت در رساندن وحی توسط پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) دلالت دارد.
متن مقاله
جامعه عالمان مسلمان با درک اقسام گوناگون عصمت، رویکردهای متفاوتی را در قبال اقسام عصمت پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) اتخاذ کردند. اگرچه ایشان در یکی از اقسام عصمت، یعنی عصمت در دریافت وحی از سوی پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) اتفاق نظر دارند، اما در دیگر اقسام وحی، اختلاف مشهود است.
به عنوان مثال یکی دیگر از اقسام عصمت، عصمت در رساندن وحی است. یعنی پیامبر اسلام (صلیاللهعلیهوآله) پس از دریافت وحی به صورت کامل و صحیح باید در رساندن به مردم نیز از هرگونه خطا عاری و خالی باشد. این قسم از عصمت اگرچه مورد پذیرش گروههای مختلف اسلامی قرار گرفته است، اما برخی آن را زیر سوال برده و از درجه اعتبار ساقط میکنند. به عنوان مثال قاضی ابوبکر باقلانی به جواز لغزش پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) در ابلاغ وحی باور دارد.[1]
در پاسخ به این اندیشه باید بیان داشت که با توجه به هدف بعثت پیامبران که هدایت امت به سوی کمال است، چارهای جز عصمت در ابلاغ وحی نیست. در توضیح باید بیان کرد که هدف از بعثت پیامبران، هدایت مردم است. این هدایت توسط پیامبران از طریق دستوراتی است که از طریق وحی، از سوی خداوند نازل میشود. اگر در دریافت و ابلاغ وحی اشتباهی از سوی پیامبران رخ دهد، مسیر هدایت منحرف شده و در نتیجه هدف از بعثت پیامبران زیر سوال میرود.
این همان مطلبی است که در آیه «إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِن بَينِْ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا؛ لِّيَعْلَمَ أَن قَدْ أَبْلَغُواْ رِسَالَاتِ رَبهِِّمْ وَ أَحَاطَ بِمَا لَدَيهِْمْ.[جن/27و28] مگر رسولانى كه آنان را برگزيده و مراقبينى از پيش رو و پشت سر براى آنها قرار مىدهد؛ تا بداند پيامبرانش رسالتهاى پروردگارشان را ابلاغ كردهاند و او به آنچه نزد آنهاست، احاطه دارد.» اشاره میکند.
پینوشت:
[1]. عضد الدین ایجی، عبدالرحمن، 1412 ه، شرح المواقف، شرح: علی بن محمد جرجانی، قم، شریف الرضی، ج 8، ص 264.
افزودن نظر جدید