همه محققین می‌دانند که وهابیت و جریان‌های سلفی همگی پیرو عقاید ابن تیمیه هستند. بیش از 70 درصد عقاید وهابیان و سلفی‌ها را عقاید ابن تیمیه تشکیل داده است. سوالی که در اینجا مطرح است، اینکه چرا عقاید ابن تیمیه در زمان خودش مورد توجه قرار نگرفت و برای چند قرن به فراموشی سپرده شد و پس از گذشت 5 قرن و در زمان محمد بن عبدالوهاب دوباره احیا شد. چه علل یا عواملی نقش داشت که تفکر ابن تیمیه به فراموشی سپرده شود، ولی محمد بن عبدالوهاب همان عقاید را رونق بخشد؟ آیت الله سبحانی در پاسخ از این سوال می‌گوید: چون ابن تیمیه در منطقه شام و مصر ظهور کرد که دارای علم و فرهنگ بود و علما، محدثین و متکلمین فراوان داشت و چون علما می‌دانستند که این عقاید مخالف با اسلام است، با آن مبارزه کردند و مکتب ابن تیمیه به فراموشی سپرده شد. تنها چند نفر محدود مثل ابن کثیر (774م) ابن قیم (751م) و تا حدی ذهبی (749م) راه و روش ابن تیمیه را ادامه دادند که با مرگ این افراد، آوازه تفکر ابن تییمه به کلی فراموش شد. اما محمد بن عبدالوهاب در منطقه نجد ظهور کرد که ساکنان آن اعراب بیابانی بودند و از اسلام چیزی نمی‌دانستند. به تعبیری مردم نجد همه از عوام و مقلد بودند و هر چه ابن عبدالوهاب گفت باور کرده و عمل می‌کردند. لذا از همین رو بود که محمد بن عبدالوهاب توانست افکار ابن تیمیه را در نجد زنده کند و این مکتب را در نجد گسترش دهد.[1]

پی‌نوشت:

[1]. سبحانی جعفر، درس نامه نقد وهابیت، محقق: مرتضی محیطی، موسسه دارالاعلام لمدرسه اهل البیت، قم 1396، ص43.