پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از مواضع احمد بن حنبل درباره امیرالمؤمنین، علی (علیه السّلام) دو گونه گزارش کاملاً متفاوت نقل شده است. از سویی از احمد بن حنبل کلماتی نقل شده که برخی با استناد به آن، احمد را دوستدار امام علی (علیه السّلام) معرفی کرده‌اند، که به این گزارش‌ها اشاره می‌شود و در پایان جمع‌بندی خواهد شد. خطیب بغدادی شافعی به نقل از سیاری به نقل از عبدالله پسر احمد بن حنبل می‌گوید: «نزد پدرم بودم که گروهی از اهل کرخ به ملاقات وی آمدند و خلافت ابوبکر و عمر بن خطاب و عثمان را مطرح کرده و درباره آن بسیار سخن گفتند. سپس خلافت علی بن ابی‌طالب (علیه السّلام) را مطرح کرده و بحث درباره آن به درازا کشید. پدرم به آنان چنین گفت: درباره علی و خلافت بسیار سخن گفتید، همانا خلافت علی را مزین نکرده است. بلکه علی به خلافت زینت بخشیده است. سیاری می‌گوید: سخن احمد را برای بعضی از شیعیان نقل کردم. یکی از آنان به من گفت: نصف بغض و کینه‌ای را که از احمد داشتم، از قلبم بیرون کردی.»[1]
حاکم نیشابوری شافعی و ابن عساکر دمشقی شافعی از محمد بن منصور طوسی به نقل از احمد بن حنبل می‌نویسد: «برای هیچ‌یک از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به اندازه‌ای که در حق حضرت علی (علیه السّلام) فضیلت وارد شده، فضیلت نقل نشده است.»[2]

از سویی دیگر گزارش‌هایی از احمد نقل شده است که با روایات یاد شده در تضاد است. علی بن حشرم می‌گوید: «در مجلس احمد بن حنبل حاضر بودم. نام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه السّلام) به میان آمد. احمد بن حنبل گفت: هیچ شخصی سنّی نیست، مگر این‌که کمی نسبت به علی بغض داشته باشد. (یعنی تمام سنی‌ها نسبت به علی کمی بغض و دشمنی و کینه دارند.) علی بن حشرم می‌گوید: من در جواب احمد بن حنبل گفتم: هیچ شخصی سنی نیست، مگر این‌که علی را بسیار دوست داشته باشد. هنگامی‌که این جمله را گفتم، شاگردان احمد بن حنبل در حضور استاد مرا کتک زدند و از جلسه بیرون کردند.»[3]
ابراهیم بن محمد بن سفیان دلیل این بغض احمد بن حنبل نسبت به امیرالمؤمنین، علی (علیه السّلام) را کشته شدن جد او به دست علی (علیه السّلام) می‌داند.[4] علی بن یونس بیاضی عاملی به نقل از احمد می‌گوید: «کسانی‌که معتقدند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت علی (علیه السّلام) بهترین انسان‌های روی زمین هستند، کافر می‌باشند.»[5] این در حالی است که خیر‌البشر بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت علی (علیه السّلام) در مصادر اولیه اهل‌سنت نقل شده است و جزء اعتقادات تمامی مسلمانان می‌باشد.

حل این دوگانگی؛ علامه شوشتری برای حل دوگانگی بین روایات و گزارش‌های یاد شده، می‌گوید: «هیچ تضادی بین دوگونه روایت‌های نقل شده از احمد نیست؛ چرا که روایت «لا یکون الرجل سنّیا حتّی یبغض علیّا قلیلا؛ سنی نمی‌شود مگر اینکه بغض و دشمنی علی (علیه السّلام) را به مقدار کم داشته باشد» اشاره به وصف اهل‌سنت (حنابله) و بغض آنان نسبت به حضرت علی (علیه السّلام) دارد و به خاطر همین بغض و کینه‌ای که نسبت به حضرت علی (علیه السّلام) دارند، برای تداعی جنگ جمل و نشان دادن حمایت خود از عایشه و حزب او، در ایام حج شتری را در شهر می‌گردانند، و گزارش «إنّه مع الحق و الحق معه حیث کان؛ علی با حق و حق با علی است تا زمانی که باشد» و «إنّه لم یکن لأحد من الفضائل ما له (علیه السّلام)؛ همانا در فضائل کسی مانند علی (علیه السّلام) نیست» اشاره به واقعیت و حقیقت امر (فضایل فراوان حضرت علی (علیه السّلام)) دارد و احمد بن حنبل به این واقعیت (احقیت و حقانیت حضرت علی (علیه السّلام)) اعتقاد داشته است؛ لذا درباره حضرت علی (علیه السّلام) کتاب فضایل نوشته است، که سبط بن جوزی از آن بسیار نقل کرده است.»[6]

پی‌نوشت:

[1]. تاریخ بغداد أو مدینة السلام، خطیب بغدادی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 1، ص 135
[2]. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 3، ص 116.
[3]. علل الشرائع، شیخ صدوق، منشورات مکتبة الداوری، قم، ص 467 و 468.
[4]. علل الشرائع، شیخ صدوق، منشورات مکتبة الداوری، قم، ص 467 و 468.
[5]. الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، علی بن یونس عاملی، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ج 3، ص 224.
[6]. قاموس الرجال، علامه شوشتری، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، ج 1، ص 462.